“6.0 – 7.0 büyüklüğünde deprem üretebilirler”
30 Ekim 2020 tarihinde Samos açıklarında meydana gelen 6.9 büyüklüğündeki zelzelenin üzerinden 4 yıl geçti. İzmir’in etrafındaki 80 kilometre çapı içine alan bölgede bu türlü bir zelzelenin tekrar meydana gelmesinin epey yüksek bir ihtimal olduğunu belirten Yaşar Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Dr. Öğr. Üyesi Cüneyt Tüzün, “Söz konusu bölgedeki geçmiş zelzeleler incelendiğinde tekrar bu türlü bir zelzele olası” dedi.
Geçen 4 yıllık müddette her ne kadar çeşitli çalışmalar yapılmış olsa da uygulamaya geçirilemediğine dikkat çeken Dr. Öğr. Üyesi Tüzün, “İzmir ili sonları içinde zelzele riski düşük olarak isimlendirilecek bölge yok denecek kadar azdır. Bu nedenle lokal idareler merkezi hükümet ile bağlantı içinde olup iş birliği yapmalıdır. Bu mevzuda gerek ülkemizde gerekse zelzele riskinin yüksek olduğu ülkelerde gerçekleştirilen projeler örnek alınarak İzmir’e uyarlanabilir. Bu çalışmalar için de gerek mahallî gerekse memleketler arası kurumlardan uygun fon takviyeleri bulunabilir” diye konuştu.
“YAKLAŞIK 7 BİN BİNA RİSK ALTINDA”
118 kişinin öldüğü, bin 32 kişinin yaralandığı, 727 binanın kullanılamaz hale geldiği 30 Ekim 2020 sarsıntısını pahalandıran Yaşar Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Dr. Öğr. Üyesi Cüneyt Tüzün şunları söyledi: “Depremde 9 bina göçtü. 100 binanın acil yıkımına karar verildi. 618 bina ağır hasarlı olarak kayıtlara geçti. Diğer bir sözle 727 bina kullanılmaz hale geldi. Bu sayı Bornova sonları içindeki bina sayısı düşünüldüğünde bu bölgedeki toplam binaların 0.003 oranına karşılık gelmektedir. Bu oran tüm İzmir’deki binalar için yaklaşık olarak kabul edilmesi durumunda ise tüm İzmir için 6 bin 600 adet olarak kaşımıza çıkmaktadır.”
“’30 EKİM İZMİR DEPREMİ’ YANLIŞ İFADE”
Halk ortasındaki kullanılan yanlış bir ifadeyi düzeltmek gerektiğini belirten Dr. Öğr. Üyesi Tüzün, “30 Ekim 2020’de meydana gelen zelzele “İzmir Depremi” olarak isimlendirilemez. Zelzelenin merkez üssü 80 km uzaklıktaydı. Ayrıyeten insanların bu zelzele sonrası “Bizim binamız zelzelesi inançlı atlattı, hasar oluşmadı.” biçimindeki sözleri ve binalarının zelzeleye güçlü olduğu fikri epey yanlıştır. Bu durumun ciddiyetinin göz arkası edilmesine neden olur. İnsanların sarsıntıya karşı gerekli tedbirleri almalarını ve sarsıntı algısını olumsuz istikamette etkiler” diye konuştu. Merkez üssü İzmir kent merkezi olan mümkün bir sarsıntıda oluşabilecek tabloya değinen Dr. Öğr. Üyesi Tüzün, “Benzer büyüklükte bir sarsıntı İzmir merkezine yakın faylardan birinde örneğin İzmir ya da Bornova faylarında meydana gelirse, tablo gerek can kaybı gerekse ekonomik olarak çok ağır olacağı açıktır” tabirlerini kullandı.
“ÇOK SAYIDA CANLI FAY VAR”
İzmir’de 6.0-7.0 büyüklüğünde zelzele yaratabilecek canlı fay çizgileri olduğuna dikkat çeken. Dr. Öğr. Üyesi Cüneyt Tüzün şu bilgileri verdi: “İzmir’in etrafındaki 80 km çapı içine alan bölgede bir zelzele meydana gelmesi epeyce yüksek bir ihtimaldir. Kelam konusu bölgedeki geçmiş sarsıntılar incelendiğinde bu durumu desteklemektedir. İzmir ili içinde 6.0 – 7.0 büyüklüğünde bir zelzele üretme potansiyeline sahip 21 fayın yanında, ili batıdan sınırlayan Ege Denizi altında da çok sayıda canlı fay bulunmaktadır. Bu fayların İzmir’i etkileyecek bir zelzele yaratması mümkünlüğü hayli yüksek. İzmir ve etrafındaki zelzele kaynaklarının coğrafik dağılımı ve vilayet sonları içindeki konutların dağılımı düşünüldüğünde, birinci değerlendirilmede en riskli bölgelerin İzmir Körfezi etrafındaki ilçeler olduğunu söylemek mümkündür. Lakin kentteki yapı stoğunun özellikleri dikkate alındığında İzmir ili sonları içinde zelzele riski düşük olarak isimlendirilecek bölge yok denecek kadar azdır.”
“BİNANIN HASAR GÖRMESİ KAÇINILMAZ”
Binaların sarsıntıya dayanıklılığı konusunda da değerli bilgiler veren Dr. Öğr. Üyesi Tüzün, “Modern zelzele yönetmeliklerinde ‘depreme sağlam yapı tasarımı’ yaklaşımı ‘can güvenliği’ olarak isimlendirilen bir performans seviyesidir. Başka bir değişle binalar içinde yaşayanların can güvenliğini sağlayacak biçimde sarsıntı sonrası “hasar görmesi” kabul edilerek tasarlanmaktır. Sarsıntı Yönetmeliğine nazaran tasarlanan binaların hasar görmesi kaçınılmaz bir durumdur. Lakin bu durum bina son kullanıcıları tarafından bilinmemektedir. Doğal bir sonuç olarak zelzele sonrası yine yapılan binalar can güvenliğini sağlayacak ve muhakkak ölçüde yapısal hasar görecektir. Binalar, özel bir talep olmadıkça, hasar göremeyecek halde tasarlanmazlar. Şu anda yürürlükte olan Türkiye Bina Sarsıntı Yönetmeliği 2019’a nazaran tasarlanan binalar da hasar göreceklerdir” diye konuştu.
KONUT ALIRKEN NELERE DİKKAT ETMELİYİZ?
“Bireylerin konut alırken dikkat etmeleri gereken en kıymetli nokta, kelam konusu binanın sarsıntı dizayndan sorumlu inşaat mühendisinin ve inşaatı yapan firmanın geçmiş ve deneyiminin sorgulanmasıdır” diyen Dr. Öğr. Üyesi Tüzün kelamlarına şöyle devam etti: “Söz konusu binaya ilişkin projeleri ilgili belediye arşivlerinden elde ederek, araç satın alımı basamağındaki denetimlere misal halde, deneyimli bir inşaat mühendisine denetim ettirmelidir. Ayrıyeten yapının 2000 yılından sonra yapılmış olması durumda da bina inşası sırasında misyon alan yapı kontrol firmasından imal evresine ilişkin ilgili bilgileri de talep etmelerinde ve incelenmesinde yarar var.”
4 YILDA NELER YAPILDI?
30 Ekim 2020 tarihinde gerçekleşen zelzeleden bugüne kadar yapılan çalışmalarla ilgili olarak Dr. Öğr. Üyesi Tüzün, “Geçen 4 yılda gerek merkezi (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, AFAD) gerekse yerel (belediye, valilik) idareler tarafından çok çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Bunlardan bazıları AFAD İl Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen Vilayet Afet Riski Azaltma Planı, 2021), İzmir Zelzele Master Planı Toplantısı (2021), İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin farklı kurumlarla yaptığı iş birliği soncunda çeşitli ilçelerde bina envanteri oluşturulması ve “İzmir İli Depremsellik Araştırması Projesi” üzere çalışmalar sayılabilir. Bu mühlet içinde her ne kadar çeşitli çalışmalar yapılmış olsa da çalışmalar uygulamaya geçirilememiştir. Tıpkı durum 1999’da tamamlanan İzmir Zelzele Master Planı sonrası süreç içinde geçerlidir” halinde konuştu.
