Ses hızından daha hızlı rüzgarlar esiyor: 500 ışık yılı uzakta keşfedildi
Gökbilimciler, kainatın derinliklerinde hayal gücünü zorlayan şartlara sahip yeni gezegenler keşfetmeye devam ediyor. Bunlardan biri de WASP-127b isimli dev gaz gezegen; dünyanın dört bir yanından teleskoplarla gözlemlenen bu sıra dışı ötegezegen, çok düşük yoğunluğu ve inanılmaz rüzgar suratlarıyla dikkat çekiyor.
SIRA DIŞI DEV BİR GAZ GEZEGENİ
WASP-127b, Jüpiter’den daha büyük olmasına karşın gökbilimcilerin “az ağır gezegen” olarak sınıflandırdığı bir yapıda. Bu yüzden “şişkin gezegen” kategorisinde bedellendiriliyor. Çok hafif ve büyük olması, yıldızına yakın pozisyonu ve eksen eğimi üzere etkenler, gezegendeki fevkalâde atmosfer hareketlerine katkıda bulunuyor. Araştırmacılar, dev gaz kütlesini incelemek için Avrupa Güney Gözlemevi’nin Şili’deki Çok Büyük Teleskop’unu (VLT) kullandı. Elde ettikleri datalar, WASP-127b’nin atmosferinde daha evvel gibisi pek görülmeyen rüzgar suratlarının olduğunu ortaya çıkardı.
RÜZGAR SURATI SES SURATININ 30 KATI
WASP-127b’de ölçülen rüzgar suratı, saniyede 9 kilometreye (yaklaşık saatte 33.000 kilometre) kadar ulaşabiliyor. Bu sürat, Dünya’daki ses suratının neredeyse 30 katı. Jüpiter’in atmosferindeki rüzgarlar bile en fazla saniyede birkaç yüz metre olarak ölçülürken, WASP-127b’deki bedeller adeta “astronomik” düzeyde. Oxford Üniversitesi’nden Vivien Parmentier, bu rüzgarların his olarak algılanmasının güç olduğunu zira gezegende sıcaklıkların kısa müddette yüzlerce derece değiştiğini belirtiyor. Gezegenin “sıcak tarafı” daima yıldızına dönükken, “soğuk tarafı” daima karanlıkta kalıyor ve bu da muazzam sıcaklık farklarına neden oluyor.
EKSTREM ŞARTLAR KAYNAĞI ARAŞTIRILIYOR
WASP-127b’deki inanılmaz rüzgarların tam olarak nedenleri şimdi bilinmiyor. Gezegenin düşük yoğunluğu, yörüngesinin eğikliği, yıldızına yakın aralığı ve atmosfere has kimyasal bileşimler bu durumun oluşmasında rol oynuyor olabilir. Göttingen Üniversitesi’nden Lisa Nortmann, “Düşük yoğunluk ve tuhaf yörünge özellikleri bu çok hava olaylarını tetikliyor üzere görünüyor, lakin ortadaki ilişki şimdi net değil,” diyor. Müşahedeler, ileri modellemeler ve mukayeseli bilgilerle daha derinlemesine tahlil edilmeye devam ediliyor.
YÜZLERCE DERECE SICAKLIK FARKLI OLUŞUYOR
Gezegende yaşanan rüzgarlar kadar dikkat çeken bir öbür öge, kısa müddetlerde ortaya çıkan sıcaklık değişimleri. Yıldızına bakan yüzeyde son derece yüksek sıcaklıklar varken, karanlık tarafta bunu istikrarda tutacak rastgele bir ısı kaynağı bulunmuyor. Rüzgarlar, gezegenin sıcak tarafından soğuk tarafına gerçek süratle hareket ediyor. Bu durum, yüzeyde yahut atmosferde (eğer orada bulunmak mümkün olsa) saatler içinde yüzlerce derecelik sıcaklık dalgalanması yaratıyor. Bu tıp çok şartlarda rastgele bir bilinen hayat biçiminin var olması şu an için imkânsız görülüyor.
