Psikolojik destek almayan kuşak: Yaşlılar
Türkiye’de ve dünyada yaşlı kavramının genel olarak fizikî değişkenler üzerinden ele alındığına dikkati çeken İstanbul Kültür Üniversitesi Psikoloji Kısmı Lider Yardımcısı Dr. Öğr. Üyesi Ece Naz Ermiş, ruh sıhhati çerçevesinde yaşlılığa bakış hakkında şunları söyledi:
“Fizyolojik olarak belli bir yaşa kadar bir imal süreci var, sonra bir duraklama süreci ve sonra bir yıkım süreci başlıyor. Yıkım, ekseriyetle yaşlılık olarak isimlendiriliyor. Ruhsallıktaki bu dinamizm, ömür, tecrübeler devam ettiği için, hisler daima devindiği için, hayat da devindiği için ruh da esasen ölmüyor ya da yaşlanmıyor. Yaşlılığın ruhsal açıdan en zorlayıcı kısmı bu. Vücut, artık birtakım şeyleri yapamazken ve ruhsallığı sınırlandırıyorken hasebiyle fizikî kapasiteyi de sınırlandırıyorken dileklerin, tutkuların, isteklerin, hislerin hala devam ediyor, deviniyor olmasından kaynaklı bir çatışma.”
“BAŞARILI YAŞLANMA, ÇATIŞMALARI DAHA AZ YAŞIYOR OLMAK DEMEK”
Yaşlılık devrindeki bedensel ve ruhsal çatışmanın daha az yaşanmasının ‘başarılı yaşlanma’ olarak adlandırıldığın belirten Dr. Öğr. Üyesi Ece Naz Ermiş son yıllarda tanınan olan bu kavramı şu sözlerle özetledi:
“Başarılı yaşlanma bu çatışmaları daha az yaşıyor olmak demek. Kimi yaşlılarda bu daha başarılı bir biçimde yapılabiliyor. Olağan ki şuurlu farkındalık, edindiği mesleksel deneyimler, hayattaki tecrübelerinden çıkardığı manalar, tahliller, bunun üzerine düşünebilmiş olması, ele alabilmiş olması; bütününe baktığında hayatının, daha çok, mutlu olabilme kısmına, ucuna yakın olması; o kişiyi fizikî ve ruhsallığı ortasındaki çatışmada daha istikrarlı bir yere getirebiliyor ve bu da başarılı yaşlanma olarak adlanıyor.”
Başarılı yaşlanmanın, omurdaki memnuniyetle gerçek orantılı olduğuna dikkati çeken Dr. Ermiş, “Kimilerinde bu çatışma; omurundaki memnuniyetsizlik oranı yüksekse, yeteri kadar yapmak istediklerine erişememişse, görece kendini gerçekleştirebilmeye çok uzaksa, benlik ülküsüyle benliği ortasında çok fazla yarık, aralık varsa çatışmaları da yüksek oluyor. Münasebetiyle daha huysuz, aksi, hayatla ve kendiyle arbedesi olan bir yaşlı profili, yaşlılığı ruhsal açıdan da daha ağır geçirebiliyor. Özetle iki kümeye ayırarak yaşlılık tarifini bu biçimde bir çatışma üzerinden yapmak; başarılı yaşlanmanın çatışmayı dengeleyebilmekle bağlantılı olduğunu söyleyebiliriz” diye konuştu.
“EN AZ RUHSAL DAYANAK ALINAN GELİŞİM DEVRİ YAŞLILIK”
En az takviye alan gelişim devrinin yaşlılık olduğuna dikkati çeken Dr. Ermiş, Türkiye’de kendi kliniğinde spesifik olarak yaşlılarla çalışan, o hadiseyi takip eden, izleyen kişi sayısının, müracaatlar az olduğu için, çok hudutlu olduğunu belirtti. Türkiye’de terapinin son yıllarda daha gelişen bir alan olduğunu söz eden Dr.Öğr. Üyesi Ece Naz Ermiş yaşlılıkta ruhsal takviye talebine ait şunları söyledi:
“Bireylerin çocuklarına dair özverilerinden ötürü ergenler ve çocuklarla ilgili terapi dayanağı alma teşebbüsünün fazla olduğunu biliyoruz. Yetişkinler de son devirde bilhassa 30-40 ortası genç yetişkinlerde ivme yüksek. Fakat yaşlılar, o kapıyı çoğunlukla çalmazlar. ‘Bizden geçti’ üzere bir sorunla duruma yaklaşım, kuşak farkı, psikolojinin son yıllarda popülerlik kazanan bir meslek olduğu için o yaş kümesine çok yetişmemesi ve buna alışık olmamaları da bir neden olabilir. Bununla birlikte bir terapistten yardım almak esasen çok görmüş geçirmişlik ve artık ununu eleyip asma sıkıntısı, tecrübelerini kendinden bilhassa daha genç birine aktarmak, ‘bu saatten sonra bir tahlil olsa ne olmasa ne’ üzere bir öğrenilmiş çaresizlik ve inançsızlıkla da aslında başvurmadıklarını görüyoruz.”
Dr. Öğr. Üyesi Ece Naz Ermiş, yaşlılara yönelik terapi dayanağında yakın etrafın yaklaşım ve taleplerini ise şu sözlerle kıymetlendirdi:
“Terapi almakla ilgili, alınsın mı alınmasın mı sorularına verdiğimiz karşılığı burada da kullanırız. Psikoterapi, bir oburu ismine talep oluşturmaktan yana değildir. Talep şahıstan doğar ve bir meşakkatle, problematikle doğar ve bu problematiği manaya, kavramsallaştırma, formüle etme… Sonunda tahlile kavuşturma; tahminen oradan bir kararın doğması, bir hareketin doğması, bir değişimin doğması ve bir arzuyu takip etmekle ilgili. Ruhsallıkta, istekte bir tıkanıklık olduğunda onu açma teşebbüsüyle ilgilidir. Hasebiyle bu hangi ruhsallıkta varsa o kişi kapıyı çalar. “
Yaşlı nüfusun ruhsal sıhhati hizmetlerinden yararlanması için toplumsal dayanak düzeneklerini genişletmek, geliştirmek, yaşlılıkla ilgili kalkınma planlarındaki bütçeyi kullanışlı hale getirecek projeler üretmenin ehemmiyetine dikkati çeken Dr. Öğr. Üyesi Ece Naz Ermiş, gençlerin de eğitimlerle yaşlılık ve yaşlılığa karşı tavırları konusunda bilgilendirmenin değerli olduğuna dikkati çekti.
