Uzay ortamında kadın astronotların sağlığını araştıracak
South Florida Üniversitesi Bayan Hastalıkları ve Doğum Kısmı Yardımcı Yan Kısım Araştırma Vazifelisi Begüm Aydoğan Mathyk, bayan sıhhati alanında yaptığı çalışmaları bir adım öteye taşıyarak, Virgin Galactic firmasının 2026’da IIAS02 ile ortak yapmayı planladığı ve tamamı bayanlardan oluşan takımın uçuşunda astronotların sıhhatini inceleyecek.
Mathyk, Bayanlar Günü nedeniyle yaptığı değerlendirmede, bayan sıhhatine ilgisinin bilimsel keşiflerle birleştiğini ve yenilikçi projelerde yer almak isteği için yerleştiği ABD’de tekrar asistanlık yaparak çalışmalarına devam ettiğini söyledi.
NASA’nın Johnson Uzay Merkezi’nde Havacılık ve Uzay Tıbbı Stajı Programı’na katılarak Houston’da uzay tıbbı üzerine direkt eğitim aldığını belirten Mathyk, NASA STAR Programı’na dahil olarak “uzay tıbbı” konusunda çalışmalar yaptığını söz etti.
Mathyk, uzay tıbbının insanlığın geleceği açısından ehemmiyetini ve bu bahisteki eksiklikleri gördükçe bayan sıhhatine dair yeni tahliller üretme fikrinin kendisini heyecanlandırdığını lisana getirdi.
Uzayda bayan sıhhati alanında çalışmaların yetersiz olduğunu vurgulayan Mathyk, “Uzayda üremeyle ilgili hayvan çalışmalarını yapan bilim insanları var. Lakin ben bir klinisyen olarak farklı bir açıdan yaklaştım. Şu anda ABD’de bu alandaki araştırmaları faal olarak yöneten tek bayan doğum hekimiyim. Yalnızca bilimsel katkı sağlamakla kalmıyor tıpkı vakitte bu alandaki çalışmalara çeşitli kümelerde liderlik ediyorum.” dedi.
Alanında en geniş kapsamlı çalışma
Türkiye’de bayan doğum doçentliği de bulunan Mathyk, uzayda tıbbi görüntüleme, bilhassa de jinekolojik ultrason konusunda yürüttükleri araştırmaların bu alanda birinci olduğunu bildirdi.
Yerçekimsiz ortamda ultrasonun uygulanabilirliğini test ederek, gelecekte bayan astronotların sıhhat denetimlerinin nasıl yapılabileceğine dair değerli bilgiler elde ettiklerini anlatan Mathyk, şu değerlendirmede bulundu:
“Uzay ortamının bayan sıhhati üzerindeki tesirlerini anlamak ve muhtemel tahliller geliştirmek ismine çalışmalar yürütüyorum. Bu bağlamda, bilim topluluğunun en itibarlı mecmualarından Nature mecmuasının uzay bilimleri koleksiyonunda (Space Omics) müelliflik yaptım ve çalışmalarımız yayımlandı. Burada, 25’ten fazla ülkeden birçok bilim insanı, uzay uçuşunun insan biyolojisi üzerindeki tesirlerini genetik, epigenetik ve moleküler açıdan inceledi. Bayan hormonu olan östrojenle ilgili çalışmamız, bu mevzudaki en geniş kapsamlı yayın. Çalışmalarımız, uzay seyahatinin bayan sıhhati üzerindeki tesirlerini anlamamıza ışık tutuyor. Ayrıyeten, NASA ve öteki uzay ajansları tarafından düzenlenen konferanslarda birçok sunum yaptım. Yeniden uzay biyolojisi ve tıbbında uzman birçok bireyle ortak çalışıyoruz. Önümüzdeki yıllarda bu çalışmaların daha ileri düzeye taşınmasını ve uzun vadeli uzay misyonlarında uygulanmasını umuyoruz.”
En kritik hususlardan biri olacak
Mathyk, uzayda da dünyada da bayansız bir toplum olamayacağının altını çizerek, bayan sıhhatinin uzaya taşınmasının ehemmiyetine işaret etti.
Kadın astronotların uzayda uzun mühlet kalmalarının üreme sıhhati, hormonal sistem ve kanser üzerindeki tesirlerinin hala tam olarak bilinmediğini vurgulayan Mathyk,”Mars ve Ay misyonları üzere uzun vadeli uzay seyahatlerinde, bayan sıhhatini korumak için daha fazla bilgi lazım. Jinekolojik muayenelerin dünyadan bağımsız yapılabilmesi gerek. Şayet uzayda koloni kurulacaksa, bayan sıhhatini garanti altına almak en kritik hususlardan olacak.” diye konuştu.
Türk bilim beşerlerine gereksinim var
Mathyk, uzay araştırmalarının multidisipliner bir alan olduğunu ve her bilim koluna gereksinim duyulduğunu söz etti.
Mühendislikten biyolojiye, tıptan fizik ve kimyaya kadar Türk bilim insanlarının bu alana katkı vermesi gerektiğini belirten Mathyk, şunları kaydetti:
“Özellikle uzay tıbbı, biyolojisi ve uzayda insan sıhhati üzerine çalışmalar artmalı. Türkiye, havacılık alanında büyük bir mirasa sahip. Dünyanın birinci bayan savaş pilotu olan Sabiha Gökçen, hamaseti ve öncülüğüyle bayanların havacılıkta var olabileceğini kanıtladı. Ben de bir bayan bilim insanı olarak, bu mirası uzay tıbbı alanında sürdürmekten büyük bir gurur duyuyorum. Artık Virgin Galactic firmasının 2026’da IIAS02 ile ortak yapmayı planladığı tamamı bayan astronotlardan oluşan uçuşunda astronotların sıhhatini incelemeyi hedefliyorum. Genç bilim beşerlerine ve öğrencilere tavsiyem, okuma ve öğrenme heyecanlarını kaybetmemeleri, kendilerini geliştirmeye devam etmeleri ve bilim yolunda ilerlemeleridir.”
“Katkı sağlamaya hazırım”
Mathyk, Türkiye’nin uzay misyonlarına dahil olmasından duyduğu gurur ve memnunluğu da paylaşarak, bunun çok stratejik bir atılım olduğunu söyledi.
Türkiye’nin uzay çalışmalarını yakından takip ettiğini belirten Mathyk, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Bu adımlar, Türkiye’nin uzay tıbbı, biyoteknoloji ve uzay araştırmalarında daha fazla yer almasının önünü açtı. Astronotlarımızın uzayda bilimsel araştırmalar yürütmesi, ülkemizin bilim ve teknoloji alanındaki yerini güçlendirmekle kalmayacak, birebir vakitte gelecekteki uzay projeleri için değerli bir taban oluşturacaktır. Ülkemizin vizyoner siyaseti sayesinde, uzay alanındaki çalışmalarımız sırf bir başlangıç olup, Türkiye’nin bu alandaki kalıcı varlığını garanti altına alacaktır. Gelecekte daha fazla bilim insanımızın ve araştırmacımızın milletlerarası uzay araştırmalarında yer alacağından kuşkumuz yok. Türkiye’nin uzay çalışmaları, ülkemizi global uzay liginde kıymetli bir aktör haline getirecek ve biz araştırmacılar için büyük bir ilham kaynağı olmayı sürdürecek. Virgin Galactic takımı sayesinde astronotumuz Tuva Cihangir Atasever ile tanıştım. Astronotlarımızın ve Türkiye’deki araştırmacıların uzay konusundaki çalışmaları sahiden gurur verici. İlerleyen süreçte uzay tıbbı ile ilgili ortak projeler olursa katkı sağlamaya hazırım.”
