Telefonunuzu son yüzdeye kadar kullanma alışkanlığınız varsa, bu haberi dikkatle okumanızda yarar var. Koreli bilim insanlarının yaptığı araştırma, yaygın kullanılan lityum-iyon bataryaların büsbütün bitirildiğinde iç yapılarında önemli tahribat yaşandığını gösteriyor. Bu durum sırf aygıt ömrünü kısaltmakla kalmıyor, birebir vakitte güç verimliliğini ve sürdürülebilirliği de tehlikeye atıyor.

BATARYALAR HER VAKİT GÜÇLÜ DEĞİL

Geçmişte kullanılan kurşun-asit bataryalar, büsbütün boşaltıldıklarında önemli performans kaybı yaşardı. Lityum-iyon bataryalarla birlikte bu sıkıntıların çözüldüğü düşünülse de, son araştırmalar bu inancı sorgulatıyor. Bilhassa cep telefonları, dizüstü bilgisayarlar ve elektrikli araçlarda sıkça kullanılan nikel-manganez-kobalt (NMC) katotlu bataryalar, derin deşarj sonrası kimyasal olarak ziyan görüyor.

Pohang Bilim ve Teknoloji Üniversitesi’nden Profesör Jihyun Hong liderliğindeki araştırma grubu, NMC katotların yüzeyinde daha evvel fark edilmeyen bir “yarı dönüşüm tepkimesi” (quasi-conversion reaction) keşfetti. Bu süreçte, katot yüzeyinden oksijen ayrılarak lityumla birleşiyor ve lityum oksit (Li²O) oluşturuyor. Lityum oksit ise bataryadaki elektrolitlerle yansımaya girerek karbonmonoksit, metan ve hidrojen üzere ziyanlı gazlar üretiyor. Bu gazlar da batarya yapısına önemli ziyan veriyor.

NİKEL ARTTIKÇA RİSK BÜYÜYOR

Araştırmada, nikel oranı arttıkça bu kimyasal yansımanın tesirlerinin daha bariz hale geldiği gözlemlendi. Batarya üreticileri maliyet ve çevresel nedenlerle kobalt oranını düşürüp nikel oranını artırma yoluna gitmişti. Lakin bu, bataryaların derin deşarjdan daha fazla etkilenmesine neden oluyor.

Yapılan deneylerde, %90 nikel oranına sahip bataryalar büsbütün deşarj edilerek 250 sefer kullanıldığında kapasitesinin yalnızca %3.8’ini koruyabildi. Buna karşılık, büsbütün boşaltılmayan denetim kümesindeki bataryalar 300 döngü sonrasında dahi kapasitelerinin yaklaşık %75’ini korudu.

Profesör Hong, “Bataryayı kullanma biçimimizin, bataryanın ömrü üzerindeki tesiri şimdiye kadar büyük ölçüde göz arkası edildi” diyerek bu çalışmanın batarya teknolojisinde yeni bir farkındalık yaratabileceğini vurguladı.

TELEFONUNUZUN ÖMRÜ KISALIYOR OLABİLİR

Telefonlarımızın vakitle daha süratli şarj tüketmesi yalnızca uygulama sayısının artmasıyla ilgili değil; batarya ömrü de giderek kısalıyor. Her bataryada vakitle bir ölçü kapasite kaybı yaşanması kaçınılmaz olsa da, kullanıcı alışkanlıkları bu süreci hızlandırabiliyor.

Uzun vakittir üreticiler, bataryaların büsbütün dolu halde şarjda bırakılmasının ziyan verdiğini söylüyor. Bu nedenle telefonunuzu %70 civarında şarj edip, %30’un altına düşürmemek en sağlıklı usul olarak öneriliyor. Yeni araştırmalar da, derin deşarjın batarya sıhhati üzerindeki tesirinin bugüne kadar gereğince önemsenmediğini ortaya koyuyor.

TÜM BATARYALAR BİREBİR ETKİLENMİYOR

Araştırma yalnızca NMC katotlu bataryaları kapsıyor. Lityum demir fosfat (LFP) bataryalar üzere farklı çeşitlerde bu cins kimyasal bozulmalar gözlenmeyebilir. Bu bataryalar bilhassa güç depolama sistemlerinde ve elektrikli araç pazarının kimi kısımlarında yaygınlaşmakta.

Yine de, hem ferdi kullanıcılar hem üreticiler için ileti açık: bataryaların ömrünü uzatmak istiyorsanız, büsbütün bitene kadar kullanmayın. Bu sadece aygıtınızın performansını değil, genel güç verimliliğini ve çevresel sürdürülebilirliği de olumlu etkileyebilir.