Anayasa Mahkemesi, terör örgütü hükümlüsü 20 kişinin ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine karar verdi
Anayasa Mahkemesi (AYM), cezaevinde ”terör örgütüne üye olma” cürmünden hükümlü olan 20 kişinin, Barış Pınarı Operasyonu’na ait Cumhurbaşkanlığı ve Adalet Bakanlığı’na yazdığı dilekçelerdeki görüşleri “ifade özgürlüğü” kapsamında kıymetlendirdi. AYM, “Somut olayda Ceza İnfaz Kurumu 5275 sayılı Kanun’un 68. hususunun (4) numaralı fıkrasının açık kararına ve yetkisi olmamasına karşın müracaatçıların resmi makamlara gönderdiği dilekçeleri denetlemiş, buna bağlı olarak müracaatçılar hakkında disiplin cezası uygulamıştır. Resmi kurumlara yazdığı dilekçelerin içeriği nedeniyle hakkında disiplin cezası uygulanan müracaatçıların söz özgürlüğüne müdahalede bulunulmuştur. Anılan müdahale, Anayasa’nın 13. hususunda belirtilen şartları yerine getirmediği surece Anayasa’nın 26. unsurunun ihlalini teşkil edecektir” diyerek, müracaatçılara 30 bin TL manevi tazminatın farklı ayrı ödenmesini hükmetti.
İzmir 3 Nolu T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu’nda terör örgütüne üye olma cürmünden hükümlü olan 20 kişi, 14 Ekim 2019 tarihinde Cumhurbaşkanlığı ve Adalet Bakanlığı’na hitaben yazdıkları dilekçeyi imzalamış ve gönderilmesi için Ceza İnfaz Kurumu’na teslim etti. Müracaatçılar, dilekçeklerinde Barış Pınar Operasyonu’na ait değerlendirmelere ve açıklamalara yer verdi. Ardından müracaatçıların yazdığı dilekçeler üzerine disiplin soruşturması başlatıldı. Disiplin soruşturması sonucunda, ”suç örgütlerinin eğitim ve propaganda faaliyetlerini yapma yahut yaptırma aksiyonunu gerçekleştirdikleri” gerekçesiyle müracaatçılara 11 gün hücreye koyma cezası verildi.
Başvcurucular, Ceza İnfaz Kurumu Disiplin Konseyi’nin kararına karşı İzmir İnfaz Hakimliği’ne şikayette bulundu. İnfaz Hakimliği, müracaatçıların yazdıkları dilekçedeki sözlerin disiplin kabahatini oluşturacak nitelikte olduğunu belirterek, Disiplin Kurulu kararının yol ve kanuna uygun olduğuna ve şikayetlerin reddine karar verdi. Müracaatçılar, İnfaz Hakimliği’nin kararına yaptığı itirazı Karşıyaka 1. Ağır Ceza Mahkemesi de reddetti.
Başvurucular, toplu olarak imzaladıkları dilekçelerde yer alan açıklamalardan ötürü disiplin cezasıyla cezalandırılmaları nedeniyle söz özgürlüğünün ihlal edildiği savıyla AYM’ye ferdi müracaatta bulundu. AYM, müracaatların birleştirilmesine karar vererek, Anayasa’nın 26. unsurunda garanti altına alınan “ifade özgürlüğünün” ihlal edildiğine ve müracaatçılara 30 bin TL manevi tazminatın başka farklı ödenmesini hükmettti.
“BAŞVURUCULARIN SÖZ ÖZGÜRLÜĞÜNE MÜDAHALEDE BULUNULMUŞTUR”
Yüksek Mahkeme’nin gerekçeli kararı şöyle:
“Somut olayda müracaatçılar, resmi kurumlara yazdıkları dilekçelerin içeriği nedeniyle disiplin cezası ile cezalandırılmıştır. Müracaata mevzu olayda müracaatçılar, kanılarını yazıyla açıklamış; kelam konusu dilekçeleri kanıyı açıklama ve yayma özgürlüğünün bir aracı olarak kullanmıştır. Bu nedenle mevcut şartlar altında müracaatın söz özgürlüğü kapsamında incelenmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. Açıkça destekten mahrum olmadığı ve kabul edilemezliğine karar verilmesini gerektirecek öbür bir neden de bulunmadığı anlaşılan müracaatın kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi gerekir.
Resmi kurumlara yazdığı dilekçelerin içeriği nedeniyle hakkında disiplin cezası uygulanan müracaatçıların söz özgürlüğüne müdahalede bulunulmuştur. Anılan müdahale, Anayasa’nın 13. unsurunda belirtilen şartları yerine getirmediği surece Anayasa’nın 26. unsurunun ihlalini teşkil edecektir. Anayasa’nın 13. unsurunun ilgili kısmı şöyledir: ‘Temel hak ve hürriyetler, … sırf Anayasanın ilgili unsurlarında belirtilen sebeplere bağlı olarak ve lakin kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, … demokratik toplum nizamının … gereklerine ve ölçülülük prensibine alışılmamış olamaz.’
Anayasa Mahkemesi çok sayıda kararında tabir özgürlüğünün demokrasinin işleyişi için yaşamsal kıymette olduğunu belirtmiştir. Herkes üzere hükümlü ve tutuklular da Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin ortak alanı kapsamında kalan temel hak ve hürriyetlerin tamamına ve bu bağlamda söz özgürlüğüne sahiptir.
Öte yandan, söz özgürlüğünün mutlak bir hak olmadığı ve Anayasa’nın 26. unsurunun ikinci unsurunda öngörülen sebeplerle sonlandırılabileceği unutulmamalıdır. Bu bağlamda ceza infaz kurumunda bulunmanın kaçınılmaz sonucu olarak kabahatin önlenmesi ve disiplinin sağlanması üzere kurumda güvenliğin ve sistemin korunmasına yönelik kabul edilebilir gerekliliklerin olması durumunda mahpusların sahip olduğu haklara sınırlama getirilebilecektir.
“CEZA İNFAZ KURUMU’NUN İÇERİĞE YÖNELİK OLARAK BİR SÜREÇ YAPMAYA YETKİSİ YOKTUR”
Eldeki müracaatta öncelikle müdahalenin yasal desteğinin olup olmadığı incelenmelidir. Bu ölçütün sağlanmadığı tespit edildiğinde öbür ölçütler bakımından inceleme yapılmaksızın tabir özgürlüğünün ihlal edildiği sonucuna varılabilecektir. Anayasa Mahkemesi, Fevzi Kayacan (4) kararında olay ve olguları somut müracaat ile misal nitelikte olan bir başvuruyu inceleyerek uygulanacak anayasal prensipleri belirlemiştir. Anılan kararda Anayasa Mahkemesi öncelikle derece mahkemelerinin yorumlarının kanunun açık lafzıyla çeliştiği yahut kanun metni dikkate alındığında bireyler tarafından öngörülmesinin mümkün olmadığı sonucuna ulaşıldığı hâllerde tabir özgürlüğüne yapılan müdahalenin yasal desteğinin bulunmadığı kanaatine varılacağını belirtmiştir. Daha sonra Anayasa Mahkemesi, 5275 sayılı Kanun’un 68. hususunun (4) numaralı fıkrasında mahpuslar tarafından resmi makamlara gönderilen mektup, faks ve telgrafların kontrole tabi olmadığı açıkça düzenleme altına alınarak mahpusların resmi makamlara yazdığı dilekçelere başka bir kıymet verildiğini, öngörülen düzenleme ile ceza infaz kurumlarında bulunan mahpusların resmi makamlara rastgele bir baskı ve tesir altında kalmadan rahatça kanılarını iletmesinin sağlanmaya çalışıldığını tabir etmiştir.
Başvuru konusu olayda müracaatçılar, Cumhurbaşkanlığına ve Bakanlığa iki farklı dilekçe göndermek istemiştir. Dilekçelerin gönderildiği kurumların resmi makamlar olduğunda kuşku yoktur. 5275 sayılı Kanun’un 68. hususunun (4) numaralı fıkrası yeterince Ceza İnfaz Kurumu’nun kelam konusu dilekçelere içerik bakımından bir kontrol yapmaması ve dilekçeleri ilgili kurumlara göndermesi gerekmektedir. Kelam konusu mevzuat yeterince Ceza İnfaz Kurumu’nun dilekçeyi okumaya yetkisi olmadığı üzere dilekçeleri okuduktan sonra içeriğe yönelik olarak bir süreç yapmaya da yetkisi yoktur. Lakin somut olayda Ceza İnfaz Kurumu 5275 sayılı Kanun’un 68. unsurunun (4) numaralı fıkrasının açık kararına ve yetkisi olmamasına karşın müracaatçıların resmi makamlara gönderdiği dilekçeleri denetlemiş, buna bağlı olarak müracaatçılar hakkında disiplin cezası uygulamıştır. Bu durumda müracaatçıların resmi makamlara yazdığı dilekçeleri kanunun emredici kararına alışılmamış olarak denetleyerek içeriği nedeniyle müracaatçılara disiplin cezası uygulanmasının kanunla sınırlama ölçütünü karşılamadığı sonucuna ulaşılmıştır. Açıklanan münasebetlerle Anayasa’nın 26. hususunda teminat altına alınan tabir özgürlüğünün ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.”
