Deniz Berktay ile Kuzeyden Notlar: Trump’ın yaptığı iyilik
Daha görüşmenin birinci dakikalarında Trump’ın Zelenski’ye hali, diplomatik geleneklere terslik oluşturuyordu. Oval Ofis’teki kelam düellosunda Trump’ın yardımcısı Vance, liderin kendisine kelam vermesini beklemeden, direkt kelam düellosuna müdahale ederek Zelenski’yi fırçalamaya başladı.
FİL-SİNEK ÖRNEĞİ
Daha çarpıcı bir örneği ise 1960’ların ABD Başkanı Lyndon Johnson sergilemişti. 1960’ların başlarında Türkiye’yle Yunanistan ortasında Kıbrıs nedeniyle kriz patlak verince ABD, taraflara Acheson Planı’nı sunmuştu. Buna nazaran Türkiye’ye Karpaz’da bir üs verilmesi, Meis Adası’nın Türkiye’ye teslimi ve Kıbrıs Türkleri’nin birbirinden kopuk beş noktada özerk idarelere kavuşması karşılığında Kıbrıs, Yunanistan’a verilecekti. Aslında Yunanistan’ın lehine olabilecek bu muahedeyi Atina reddetti. Yunan büyükelçisi, Johnson’a, bu mutabakatın Yunan anayasasına karşıt olduğunu söylediğinde ABD başkanı ona şunu söyleyecekti: “S… sizin parlamentosunu da anayasanızı da. ABD bir fildir, Yunanistan’la Kıbrıs ise birer sinek. Bu sinekler fili kızdırırsa fil, hortumunu o denli bir sallar ki sinekler duvara yapışıverir. Bay Büyükelçi! ABD, bu vakte kadar Yunanistan’a çok büyük yatırımlar yaptı. Şayet senin başbakanın artık parlamentodan bahsederse ne kendisinin ne de parlamentosunun ömrü, uzun olur.” Hakikaten bu kelamlardan üç yıl sonra Yunanistan’da ABD darbesiyle albaylar cuntası kurulacaktı.
İşte gerek üstteki örnekler gerekse Trump, emperyalizm denen şeyin çok soyut olmadığını, parayı verenin düdüğü çalacağını açıkça söyleyerek bir yerde düzgünlük yapmış oluyor. Trump’ın durumunu, evvelkilerden ayıran iki fark var: Birincisi, bunu uluorta söylemesi. İkincisiyse bu tartışmanın, Batı kampının çatladığı koşullarda gerçekleşmesi.
AVRUPA YÜREK EDEMEDİ
Önceden yazdığımız üzere ABD’deki Demokratlar, İngiltere ve “kıta Avrupası”ndaki kimi ülkeler, Trump’ı eleştiriyor ve Zelenski, Batı’nın Rusya’ya karşı çabayı savunan kesitlerinin bayrağı haline geldi (yoksa Zelenski idaresinin ABD’yi karşısına alması kelam konusu değil). Lakin haftasonu Londra’da düzenlenen tepenin sonuçlarına baktığımızda Rusya’ya karşı çabayı savunan İngiltere üzere ülkelerin, bunu ABD olmadan yapmaya yürek edemediklerini görüyoruz. Bu ülkeler, Ukrayna’ya “ABD yoksa biz varız” diyemedi. Bunun yerine Zelenski’ye Trump’la barışması davetinde bulundu.
Zelenski de yeraltı minerallerinin ABD’yle birlikte kullanılmasını öngören muahedeyi en kısa müddette imzalayacaklarını söyledi ve uzlaşma iletileri vermeye başladı. Ukrayna’nın gayretleri, Trump’ın taleplerinde anca kimi küçük değişiklikler getirirken ABD liderinin istemlerinin özü değiştirilemedi.
Önümüzdeki haftalar, Batı’nın iki kampı ortasında diplomasi trafiğine sahne olacak ve savaşı büyük ölçüde bu diplomasinin sonuçları belirleyecek. Trump’ın Zelenski’ye yönelik öbür ithamlarını ve Zelenski’nin kamuoyu dayanağını ise bir başka yazımda ele alacağım.
