Deniz Berktay ile Kuzeyden Notlar… Zelenski Cumhuriyet’in sorusunu yanıtladı: Türkiye’den arabuluculuk yerine asker istedi
Bu satırları yazdığım 24 Şubat, Rusya ile Ukrayna ortasında direkt çatışmaların başlamasının üçüncü yıldönümü. Cumhuriyet okurları hatırlayacaktır, savaşın başından beri kimi vakit haftanın her günü bölgedeki gelişmeleri ve şahsî izlenimlerimi aktarmaya uğraş etmiştim. Aslında ben bir savaş muhabiri değilim. Hasbelkader savaşın ortasında kalmış bir muhabirim (ve de yazarım).
Kimi vakit savaşın başlarında hayalet kent haline dönmüş Kiev’den kimi vakitse bir müddetliğine gittiğim Vinnitsa kentindeki göçmen misafir-hanesinden izlenimlerimi aktarmıştım. İşte o vakitlerden bu yana üç yıl geçti ve savaşın ne vakit biteceği hala belirli değil. Birinci vakitlerde da söylediğim üzere bu savaşın bir boyutu Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyse öteki bir boyutu da ABD ve İngiltere’nin Doğu Avrupa ve Karadeniz’de kendi egemenliklerini kurma uğraşıydı.
ABD’de Joe Biden idaresinin, İngiltere’de ise Boris Johnson idaresinin bu savaşı Rusya’yı yıpratmak için bir fırsat olarak görmesi de çatışmaların üç yıl sürmesine neden olan en değerli etkenlerden biri oldu. Derken ABD’de seçimler oldu. Trump, iktidara geldi ancak şimdi iktidar olamadı. Çünkü ülke içinde ABD’nin Rusya’yla zıtlaşmasını savunanlar, Trump’a direnirken Batı dünyasında da İngiltere başta olmak üzere Moskova’yla zıtlaşma siyasetini savunan ve bunda ABD’nin dayanağına muhtaçlık duyan kesitler ABD’nin yeni siyasetine isyan etti. Böylece karşımızda bambaşka iki Batı dünyası bulunuyor.
Trump idaresi, Ukrayna idaresinin “Ukrayna’yla ilgili hiçbir şey Ukrayna olmadan çözülemez” telaffuzunu görmezden gelerek ve “Ben Rusya’yla anca falanca kaidelerle müzakereye otururum” diyen Zelenski’yi ortada bırakarak Moskova ile direkt masaya oturdu. Yakında yeni bir görüşme gerçekleşecek ve muhtemelen masada yeniden Ukrayna olmayacak.
KİEV’E DAYANIŞMA ZİYARETİ
İşte dün sabah Batı’nın Trump tersi olan kesiti Kiev’e bir çıkarma harekâtı yaptı. Kanada başbakanından, Baltık ve İskandinav ülkelerinin ve AB’nin başkanlarına varıncaya kadar çok sayıda üst seviye yönetici Kiev’e geldi. Verdikleri demeçlerle yalnızca Putin’e değil, Trump’a karşı da gövde gösterisi yaptılar. Trump’ın başlattığı müzakere sürecine karşı çıktılar. Şimdiki durumda barışın olması, Trump’ın mı Batı’daki öteki bölüme kelam geçireceği yoksa onların mı Trump’ı ikna edeceği sorusuna bağlı.
Türkiye, baştan beri Karadeniz’de istikrar siyasetini savunduğundan ve bölgede tartısını arttırmak istediğinden daima müzakere davetinde bulunmuş ve arabuluculuk teklif etmişti. Erdoğan’ın da dün Kiev’deki toplantıya gönderdiği görüntü bildirisi arabuluculuk teklifini yineliyor, Batılı başkanların telaffuzlarından ayrılıyordu.
Bununla bir arada Zelenski’nin pazar günkü toplantısında ona Trump’ı ikna edip edemeyeceğini ve Ankara’nın arabuluculuk teklifine ne dediğini sordum.
Bana Ankara’nın şu anda nasıl bir rolünün olacağını bilemediğini fakat Türkiye’yi -Avrupa’da en kalabalık ordulardan birine sahip olarak Ukrayna’da garantör ülke olarak görmek istediğini söyledi. Yani “Türkiye, buraya asker göndersin” diyor.
Türkiye’nin Rusya’yla mutabakattan bu türlü bir adım atma mümkünlüğü çok zayıf. Münasebetiyle şu basamakta Türkiye ve Ukrayna’nın savaşa yönelik tutumunun çok farklı olduğu görülüyor. Savaşın sürmesini isteyenler zati Türkiye’nin arabuluculuğunu istemiyordu. Trump grubunun ise Rusya’yla direkt müzakereye girişmesi, Ankara’nın iki muhteşem güç ortasındaki sürece müdahale imkanını güzelce azalttı.
