Deprem bölgesindeki çocukların ‘hayallerine’ verdiği yanıt: Meslek sahibi olmak
Geçen yıl nisan ve ağustos aylarında yayımlanan iki raporda, süreksiz barınma alanlarını, bilhassa kız çocukların yeterli olma halleri açısından inceleyerek bu alanlarda çocukların hayatlarına ve gereksinimlerine odaklanan Suna’nın Kızları, üçüncü Sarsıntı Raporunda Adıyaman, Hatay ve Kahramanmaraş’a odaklandı.
Bu vilayetlerde çocuklara dayanak olmak için Aile ve Toplumsal Siyasetler Bakanlığı ile iş birliği içinde dört Çocuk Hayat Merkezi (ÇYM) kuran Suna’nın Kızları, son raporda süreksiz barınma alanlarındaki ömrü, çocukların gözünden, bilhassa kız çocuk odaklı bir bakış açısıyla inceledi.
Raporda, çocukların sosyalleşmelerinde en büyük pürüzün konut içi bakım yükü olduğu, toplumsallaşma imkanlarının yetersizliğinin kendi ortalarında fizikî şiddeti artırdığı, çocukların eğitim imkanlarının yetersiz kaldığını söylediği ve çocukların hayallerine ait soruya meslek sahibi olmakla yanıt verdiği belirtildi.
Suna’nın Kızları Araştırma Koordinatörü Aysel Madra ile kurumun çocuk güvenliği çalışmalarına danışmanlık yapan Zeynep Kılıç, raporu ANKA Haber Ajansı’na kıymetlendirdi.
Kız çocuklar üzerlerinde ağırlaşan bakım yükü, ferdî bakım muhtaçlıklarını karşılamakta yaşadıkları zorluklar ve akranlarıyla sosyalleşebilecekleri alan eksikliği çocukların sıklıkla kendileriyle paylaşılan muhtaçlıklar olduğuna dikkati çeken Madra, Çocuk Ömür Merkezleri’nin gereksinimlerden ve bulgulardan hareketle tasarlandığını kaydetti. Madra, Ağustos 2023’te “Konteyner Kentlerde Çocukların Ömür Alanlarına Kız Çocuk Odaklı Bakış” başlıklı 2’inci raporda Hatay ve Kahramanmaraş’taki konteyner kentlerde kurulan birinci iki Çocuk Hayat Merkezi’ni kullanan çocuklarla yürütülen çalışmalardan yola çıkarak onların süreksiz barınma alanlarındaki hayatlarına ve gereksinimlerine odaklandıklarını aktardı.
”ÇOCUKLAR BİR MÜHLET SÜREKSİZ ALANLARDA YAŞAYACAKLARI FİKRİNİ KABULLENMİŞ”
Aysel Madra, şunları kaydetti:
”Kız çocuk odaklı bakış açısıyla yürüttüğümüz değerlendirmelerde çocukların bir müddet daha süreksiz alanlarda yaşayacakları fikrini kabullenmiş olduklarını gördük. Çocuklar konteyner kentlerin şartlarına ahenk sağlamış durumda olsalar dahi, onların muhtaçlıkları doğrultusunda inançlı alanlar oluşturulmasının ve hizmetler sağlanmasının ehemmiyet teşkil ettiğini yine fark ettik. Bilhassa okulların kapalı olduğu periyotlarda, konteyner kentler içerisinde özgürce ve inanç içerisinde hareket edebilmenin ve arkadaşlarıyla vakit geçirmenin çocukların fizikî ve duygusal halini olumlu etkilediğini gözlemledik. Kız çocuklar üzerindeki mesken içi bakım yükünün toplumsallaşma ve kendine vakit ayırma gereksinimlerinin önündeki en büyük pürüzlerden biri olduğu, çocuklarla yaptığımız görüşmelerden yola çıkarak yaptığımız tespitler ortasındaydı.”
”Kız çocuk odaklı dizayn’ın kız çocuklarının şartlarına, özgün gereksinimlerine, bakış açılarına ve beklentilerine öncelik veren bir yaklaşım olduğunu aktaran Aysel Madra, onların kendi hayatlarına ait kararlarda kelam sahibi olmasını desteklemek için uygulandığını söyledi.
”KIZ ÇOCUKLARI CİNSİYETE DAYALI ÇOKLU RİSKLERLE KARŞI KARŞIYA”
Afet durumlarında kız çocuklarının her alanda yapabilirliklerini engelleyen cinsiyete dayalı çoklu risklerle karşı karşıya kaldıklarını belirten Madra, ”Halihazırda çocuk yaşta, erken ve zorla evlendirmeler, gebelik, fizikî ve duygusal istismar üzere risklerle karşı karşıya olan kız çocukların bu risklere maruz bırakılma mümkünlüğü afet ve kriz vakitlerinde daha da artıyor. Başta kız çocuklar olmak üzere tüm çocukların gereksinim ve beklentileri için fizikî ve duygusal olarak inançlı alanlar, programlar ve süreçler tasarlamak çocukların bu devirde maruz kaldıkları aksilikleri mümkün olduğunca azaltmak için çok önemli” diye konuştu.
Çalışmalara danışmanlık yapan Zeynep Kılıç da son raporda zelzele bölgesindeki çocukların toplumsallaşma şartlarına ait, şunları söyledi:
”Konteyner kentlerde kurum ve kuruluşların sundukları imkanlara bağlı olarak çocuklara sunulan hizmetler farklılaşabiliyor. Birtakım yerleşkelerde, çocuklar, toplumsal etkileşimlerini büyük ölçüde ÇYM’ler üzere inançlı alanlarla hudutlu tutabiliyor. Mevcut toplumsallaşma imkanları çocukların gereksinimlerini karşılayacak ölçüde olmayabiliyor ve bu durum, onların hem duygusal gelişimlerini hem de toplumsal bağlarını olumsuz etkiliyor. Bilhassa kız çocuklar, güvensizlik ve kısıtlı alanlar nedeniyle toplumsallaşma fırsatlarından daha da yoksun kalıyor. Ergen yaştaki çocuklar için toplumsallaşma imkanlarının kâfi olmaması, fizikî şiddet üzere durumların ortaya çıkmasına neden olabiliyor.”
“ÇOCUKLAR EĞİTİM SÜREÇLERİNE DAİR ALDIKLARI TAKVİYENİN HUDUTLU KALDIĞINI LİSANA GETİRİYOR”
Deprem bölgesindeki çocukların eğitime erişimi ve okulla olan bağlantılarının epeyce güçlü bir süreçten geçtiğini kaydeden Zeynep Kılıç, okullara erişimin, fiziki ve toplumsal şartlar nedeniyle büyük ölçüde sonlu olduğunu söyledi.
Konteynerlarda eğitim alan çocukların, ders müddetlerinin 30 dakikaya indirilmesi üzere kısıtlamalarla karşı karşıya kaldıklarını, fiziki şartların yetersizliği ile güvenlik risklerinin de eğitim süreçlerini olumsuz etkilediğini lisana getiren Kılıç, şunları kaydetti:
HAYALLER: ‘BİR MESLEK SAHİBİ OLMAK’
Zeynep Kılıç, raporda çocuklarla onların gelecek hayallerine ait de konuştuklarını belirtti ve çoğunlukla hayallere ait sorulan soruya çocukların ”meslek” olarak karşılık verdiğini lisana getirdi. Kılıç, şunları söyledi:
”’18-20 yaşlarında hayatınızda ne olsun isterseniz bir hayal edin’ sorusuna çocukların meslekle cevap vermelerini, ülkemizde meslek sahibi olmadan rastgele bir hayalin gerçekleşmeyeceği gerçeğiyle düşünmelerine yorabiliriz. Bununla birlikte meslek sahibi olmanın kız ve oğlan çocuklar için farklı mana taşıdığını da unutmamak gerekiyor. Kız çocuklar için meslek, okumayı sürdürmek ve kendi parasını kazanmak demek. ‘Kendi ayakları üzerinde durmak’, ‘kendi istediği üzere yaşamak’ tabirleri erkek çocuklardan değil, kız çocuklardan duyuyoruz. Bu bağlamda, çocukların hepsinin kendisi için bir meslek seçmiş olmasını bağımsızlıklarının bir yolu olarak görmek gerekiyor. Kız çocukların seçtiği mesleklerin başında öğretmenlik geliyor. Avukat, savcı, doktor, hemşire, polis (yunus polisi), kuaför, hoşluk uzmanı olmak isteyen kız çocuklar da var. Oğlan çocuklarda meslek kanısının kızlar kadar yüksek olduğunu söylemek mümkün değil.
”KIZ VE OĞLAN ÇOCUKLARIN ORTAKLAŞAN BİR HAYALİ MOTOR EHLİYETİ ALMAK”
Meslek dışında kız ve oğlan çocukların ortaklaşan bir hayali motor ehliyeti almak. Bilhassa Hatay’da lakin tüm kentlerde de var olan şartlarda bir yerlere gidebilmenin, hatta konteyner kent içinde rahat hareket edebilmenin en kolay yolu motorlar. Kız çocuklar tekrar bağımsızlıklarıyla alakasını kurarak, ‘kimseye muhtaç olmamak’, ‘istedikleri vakit, istedikleri yere gidebilmek’ için ehliyet sahibi olmak istiyorlar. Kızlar için, artık ömürlerine dair kararlarını alamadıkları, müsaadeye tabi olan şeyler, gezmek ya da makyaj yapmak hayali 18 yaşa ertelenmiş durumda.”
