Dünya Tiyatro Günü’nde usta oyuncular Cumhuriyet’e konuştu: Tüm dünya sahne!
Bu yılki 27 Mart Dünya Tiyatro Günü Milletlerarası Bildirisi, dünyaca tanınmış Yunan direktör, eğitmen, Attis Tiyatrosu’nun kurucusu ve genel sanat yönetmeni Theodoros Terzopoulos tarafından yazıldı.
ITI (Uluslararası Tiyatro Enstitüsü) Üniversiteler Türkiye Temsilcisi BİLKENT Üniversitesi Tiyatro Bölümü Başkanı Jason Hale ve ITI Türkiye Temsilciliği İdare Kurulu’nun (Turan Oflazoğlu, Engin Uludağ, Ayşe Emel Mesci ve Savaş Aykılıç) aldıkları ortak karar ile bu yılki Dünya Tiyatro Günü Ulusal Bildirisi ise, gazeteci, muharrir, eleştirmen, bir periyot İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kent Tiyatroları genel sanat direktörlüğünü de yapmış, tiyatro ve sanat dünyasının pahalı duayeni Hayati Asılyazıcı tarafından kaleme alındı.
27 MART 2025 DÜNYA TİYATRO GÜNÜ ULUSAL BİLDİRİSİ
Hayati Asılyazıcı
Bugün 27 Mart “Dünya Tiyatro Günü”. Nefes aldığımız her gün değerli olsa da, bu günün manası insanlık tarihi açısından çok daha kıymetlidir. İnsan sahneden kelamlı, yazılı metinler ile kendi öyküsünü yazmış, oynamış, temsil etmiş, göstermiş ve kayıt altına almıştır. Güne ve uygarlık tarihine bu saptamanın ışığında bakmak değerli olacaktır.
Uygarlık, kültürün mayalandığı noktada yeşerir, sevginin gücü sanatın kollarında büyür. Tiyatro bu gücün beşerler ortasında yayılmasında öncü, taşıyıcı bir alandır. Sahne ışıklarının yandığı sokaklar, köyler, kasabalar, kentler, meydanlar ve ülkelerde cehaletin, bağnazlığın kararı silinir. Özgürlüğün, özgür fikrin, fikir özgürlüğünün, adaletin, vicdanın gücü duyumsanır. Bilimi, aklı, tecrübeleri değerli bulan, güçlü kılan, sezgileri gelişmiş, çağdaş, laik insanın varlığı bu noktadan gelişir. Zenginleşen toplumların gücü bu kaynaktan beslenir. Dünyaya umut bu kaynağın korunup kollanması ile sağlanır. Tiyatro sahne ışıkları altında kendini beğenme yeri değil, bilakis var olan kelamı, sanatlı söyleme yeridir. Sahne hoşun bilgisi altında, fikrin güzellikle kuvvetlendirildiği bir büyük insanlık mabedidir.
İki büyük savaşın izlerini, acılarını silemeyen insanlık hâlâ yeni acılardan beslenme yanılgısını sürdürüyor. Siyasal, ekonomik, toplumsal çürümeler, çürümüşlükler ve cehalet yüzünden insanlık bir büyük testten geçiriliyor. Virüsler, teknolojik akınlar, açlık, sömürü, işgaller, savaşlar, emeksiz boş hayallerle kurgulu palavra hayatların pompalandığı TV kanalları, içi boşaltılmış şovlar, boş konuşmalar ile beslenen körleşmeler, köleleştirme yolları karşısında imtihan veriyor. Şiir vaktin içinden siliniyor. Vakit ve yer gücün elinde oyuncak ediliyor. Ahmet Hamdi Tanpınar’dan bir alıntıyla, “Saatin kendisi yer, ilerleyişi vakit, ayarı insandır” kelamının içi boşaltılıyor. İnsanın mana arama, yaratma uğraşını besleyecek olan bilme isteği, hakkı ve öğrenme eşitliği sistematik biçimde yok ediliyor. “Mankurt”laştırılmış insan modellerinin sömürüye açık işgücü üzerinden iktisat beklemek, erk sağlamak üzere devşirme, yapay usuller kurgulanıyor. İnsanlığın sorgulama, soru sorma gücü siliniyor, sindirilmek isteniyor. Tiyatro büyük irtibat gücüyle bu taarruzlarla baş edebilecek değerli bir alandır. Sansür, mani bu yüzden önünde duvardır. Bu duvarın aşılması, yıkılması da bir gerekliliktir.
Tiyatronun sırtındaki yükü hafifletecek bilgi ve şuur ile yaklaşan Cumhuriyet’in kurucusu büyük Atatürk, ışığı alnında hissedenlere misyonlar vermiştir. Önlerindeki pürüzleri kaldırmış ve Cumhuriyet’in fazilet, onun hayat damarının da kültür olduğunu vurgulamıştır.
Tiyatroya sahip çıkmak umuda, geleceğe, beşere ve insanlığa sahip çıkmaktır. Dünyayı sevginin kurtaracağını bilmektir. Dünya “Tiyatro Günü” izleyicisine, işçilerine, onlarla dayanışma içinde olup tiyatroyu yalnızca cümbüş, iktisat olarak algılamayan herkese ve insanlığa kutlu olsun.
27 MART 2025 DÜNYA TİYATRO GÜNÜ MEMLEKETLER ARASI BİLDİRİSİ
Theodoros Terzopoulos
Yönetmen, eğitmen, müellif, Attis Tiyatrosu’nun kurucusu ve genel sanat yönetmeni, Tiyatro Olimpiyatları’nın esin kaynağı ve Milletlerarası Tiyatro Olimpiyatları Komitesi’nin lideri.
Tiyatro, fakirleştirilmiş, sanal gerçeklik hücrelerine hapsedilmiş, boğucu özel ömürlerine gömülmüş yurttaşlarla dolu bir dünyada, çağımızdan yükselen imdat davetini duyabilir mi? Gölgesini hayatın her alanına yayan totaliter bir baskı ve denetim sistemi tarafından ezilen varoluşların robotlaştırıldığı bir dünyadan yükselen çağrıyı duyabilir mi?
Tiyatro ekolojik yıkımı, global ısınmayı, inanılmaz biyolojik çeşitlilik kaybını, okyanuslardaki kirlenmeyi, buzulların erimesini, orman yangınlarındaki ve çok meteorolojik hadiselerdeki artışı umursuyor mu? Tiyatro ekosistemin aktif bir kesimi olabilir mi? Tiyatro yıllardır insanın gezegen üzerindeki tesirini izliyor ancak bu sıkıntıyla uğraşmakta zorlanıyor.
Tiyatro, insanlık durumunun 21. yüzyılda içine sokulduğu, yurttaşların politik ve ekonomik çıkarlar, medya ağları ve kanaat oluşturucu firmalar tarafından manipüle edildiği halden tasa duyuyor mu? Toplumsal medyanın bir yandan kelamın akışını kolaylaştırırken, öteki yandan biz ve Öteki ortasına o gerekli görülen arayı sokan muazzam bir mazeret haline getirildiği dünyadan telaş duyuyor mu? Öteki’nden, farklı olandan, Yabancı’dan duyulan sessiz ancak derin bir kaygı giderek fikirlerimizi işgal ediyor, hareketlerimize taraf veriyor.
Tiyatro, bu kanayan travmayı göz arkası ederek, farklılıkların bir ortada varoluşuna yönelik bir atölye fonksiyonu görebilir mi?
Bu kanayan travma bizi Mit’i yine inşa etmeye çağırıyor. Ve Heiner Müller’in kelamlarıyla söyleyecek olursak: “Mit bir katışmaçtır (agrega), her vakit farklı, yeni makinelerin bağlanabileceği bir makinedir. Giderek artan sürat kültürel alanı paramparça edinceye kadar enerjiyi taşır.” Bu taşınan güçle barbarlık alanının da paramparça edildiğini eklemek isterim.
Tiyatronun spotları aldatıcı bir formda kendisine, tiyatroya odaklanmayı bırakıp toplumsal travmayı aydınlatabilirler mi?
Kesin karşılıkları olmayan sorular bunlar zira tiyatro varlığını ve devamlılığını cevapsız sorulara borçludur.
Doğduğu yerden, antik tiyatronun orkestrasından çıkıp bugün, bu Dünya Tiyatro Günü’nde savaş görünümleri içinden geçerek sessiz bir mülteci üzere seyahatini sürdüren Dionysos’un ortaya attığı sorular bunlar.
Dionysos’un, geçmişi, şimdiyi ve geleceği bir ortada dokuyan, Zeus ve Semele’nin iki defa doğmuş evladı, değişken kimlikler taşıyan, eril ve dişil, öfkeli ve güzel niyetli, ilahi ve hayvani olabilen, çılgınlık ve sağduyu, nizam ve kaos ortasında gidip gelen, ömürle vefatı ayıran sonda cambazlık yapan, tiyatronun ve Mit’in esrik yaradanının gözlerinin içine bakalım. Dionysos temel bir ontolojik soru soruyor: “Bütün bunların manası nedir?” Bu soru yaratıcı sanatçıyı hiç durmadan derinleşen bir arayışa, mitin köklerini ve insan gizeminin çeşitli taraflarını aramaya yöneltir.
Günümüzün çok biçimli “Karanlık Çağlar”ından çıkabilmek için, hem belleği geliştirecek hem de yeni bir ahlaki ve siyasi sorumluluk şekillendirecek yeni anlatım yollarına muhtaçlığımız var.
Müjdat Gezen: Dünya Tiyatro Günü kutlu olsun. Bütün siyasalların tiyatro gününü kutluyorum.
Tilbe Saran: Tiyatro, seyredenle seyredilenin birlikte ürettikleri birdüş. Ortak düş görmeye elele dalmanın heyecanını birebir yürek çarpıntısıyla hissetmek. Görülmeyene bakmak, duyulmayanı duymak, unutulanı hatırlamak içindir. Ve birlikte daldığın duştan değişerek çıkmaktır.
Suna Keskin: Dünyadaki herkes, dünyadaki bütün gençler, tiyatroyla daha hassas, daha toplumsal, daha düzgün konuşan, daha eğlenceli kısaca daha insan olmanın yolunu çoktan bulmuşlar. Binlerce yıllık geçmişi olan Dünya Tiyatro Günü’nü 2025 yılında biraz buruk da olsak kutlayabiliyoruz. Azimle tüm meslektaşlarımı ve sevgili seyircilerimizi bu hoş günün sıcaklığı ile kucaklıyorum.
Haluk Bilginer-Zuhal Olcay: Tiyatro düzgünleştirir. Dünya Tiyatro Günü kutlu olsun
Bennu Yıldırımlar: Tiyatro sanatımızın başladığı günden bugüne kadar gelen tiyatromuzun tüm usta oyuncularının önünde hürmet ile eğiliyorum. Yazılmaya ve oynanmaya bedel öyküler biriktirdiğimiz, umut dolu yıllarımız olsun. Gönlü tiyatro ile dolu tüm dostların bu hoş günü kutlu olsun…
Işıl Yücesoy: Senede bir gün dahi olsa 27 Mart Dünya Tiyatro Günü’müz kutlu olsun. Perdelerimiz daima açık kalsın. Topluma ayna tutma misyonunu daima yerine getirebilsin
Nevra Serezli: Dünya Tiyatro Günü’nü kutluyorum. 27 Mart Dünya Tiyatro Günü’nde oyunumuz var ve tiyatrodayız. Sanat her vakit düzgünleştirici bir güçtür. Bugünün bir gün olması ile sınırlandırmamasından yanayımdır. Oyunu izlemek için bilet alıp, vaktini ayırıp emek verip oyunu izlemeye gelmiş her seyircimiz kendi çapında tiyatro gününü kutlamış olur. Gelen her seyircimizin Dünya Tiyatro Günü’nü kutluyorum. Bizim için değerli olan budur.
Bekir Aksoy:
Çiçek Dilligil: “Dünyada iki kişi kalıncaya dek sürecektir tiyatro” sıkıntısı Yıldız Hoca. Aynada kendimize bakmaya, bizi bize anlatmaya devam. Tiyatro şifalandırır, anlatır, dinler, güldürür, hüzünlendirir, gereksinimdir. Günümüz kutlu olsun.. Koltuklarımız dolsun, taşsın. Tek yürek olduğumuz, tıpkı havayı soluduğumuz canım mesleğim. Yaşasın tiyatro!
ATATÜRK ASPENDOS’TA
Atatürk 1930 Mart’ında her yaştan ve her kesitten halkla Antalya Müzesi’ni ve Aspendos Tiyatrosu’nu gezmişti. Aspendos’ta söylediği, “Tarihi yapıtları yaşatabilmek için, bu yapıtlara niyetleri istikametinde hayatiyet kazandırmalıyız” kelamını bugün bile tam manasıyla yerine getiremediğimizi söyleyebiliriz.
