Freud ve Helen Fisher’ın gözünden: Aşkın bilinçaltı
Aşk, insanoğlunun en güçlü ve gizemli hislerinden biri. Pekala, aşkın arkasındaki gerçek düzenekler nelerdir? Sigmund Freud, aşkı bilinçaltımızın derinliklerinde gizli olan istekler ve çocukluk travmalarıyla açıklarken, Helen Fisher bunu biyolojik bir süreç olarak ele alır. Freud’e nazaran aşk, geçmişimizin gölgesinde şekillenirken, Fisher’a nazaran ise beyin kimyasallarının bir oyunu. Pekala, hangisi haklı?
FREUD: AŞKIN BİLİNÇALTI KODLARI
Freud’a nazaran aşk, çocukluk devrimizde yaşadığımız tecrübelerden etkilenir. Ona nazaran beşerler, bilinçaltlarında ebeveyn figürlerine benzeyen partnerler seçme eğilimindedir. Oedipus ve Elektra kompleksleri, aşkın temel yapı taşlarından biri olarak görülür. Freud’a nazaran sevdiğimiz şahsa duyduğumuz ağır ilgi, aslında geçmişte alamadığımız duygusal tatminin bir yansımasıdır.
Ayrıca Freud, aşkı şuur ve bilinçdışı ortasında bir çatışma olarak görür. İd (içgüdüsel arzular) daima olarak zevk arayışında olup, süperego (toplumsal ahlak) ile çatışır. Sonuç olarak, aşk dediğimiz şey, aslında bastırılmış isteklerimizin dışa vurumu olabilir mi?
HELEN FİSHER: AŞKIN BİYOLOJİK FORMÜLÜ
Helen Fisher ise aşkı romantik bir his olarak değil, evrimsel bir strateji olarak ele alır. Ona nazaran aşkın üç kademesi vardır:
Arzu (Lust) – Testosteron ve östrojenin tesiriyle başlayan fizikî çekim.
Romantik Aşk (Attraction) – Dopamin ve serotonin salgılanarak beynin adeta bir “aşık modu”na geçmesi.
Bağlılık (Attachment) – Oksitosin ve vazopressin hormonlarının devreye girerek uzun müddetli bağları oluşturması.
Fisher’a nazaran, aşk aslında beynin biyokimyasal süreçlerinin bir sonucu. Bu yüzden aşık olduğumuzda kendimizi bağımlı hissederiz, kalp atışlarımız hızlanır ve sevdiğimiz şahsa odaklanırız. Hatta bu süreç, birtakım bağımlılık hususlarının tesirine benzetilir!
FREUD MU HAKLI, FİSHER MI?
Freud aşkı ruhsal bir gereksinim olarak görürken, Fisher onu biyolojik bir mecburilik olarak açıklar. Pekala, aşk nitekim bilinçaltımızın oyunu mu, yoksa tabiatın bizi üremeye teşvik eden bir tuzağı mı? Tahminen de aşk, insan zihninin ve vücudunun en büyük iştiraklerinden biri: Hem içgüdülerin hem de hislerin kusursuz bir dansı.
