Hukukçular: Türkiye’nin önüne gelecek dayatma belli, 42. ve 66. maddelerin değişimi ilk dörde ulaşır
Siyasette ismi konmayan yeni tahlil süreci, iktidarın sürdürdüğü “yeni anayasa” tartışmasıyla değerlendirilmeye başlandı. Aktörler yeni sürecin ilerletilmesi ve emeline ait sessizliğini korusa da DEM Parti kurmayları satır ortalarında yeni sürecin anayasal tartışmalarını açıklamaya başladı. DEM Partili kurmaylar; Kürt sorunun tahlili için “anadilde eğitim” ve “Kürt kimliğinin kabul edilmesinden” geçtiğine işaret ediyor. Bu da yeni anayasa tartışmasını “eğitimde Türkçe dışında diğer bir lisan anadil olarak okutulamaz” kararını içeren Anayasa’nın 42. unsuru ile yurttaşlık tarifinin yapıldığı 66. hususun üzerine ağırlaştıracağını gösteriyor. Anayasa hukukçusu Prof. Dr. Şule Özsoy Boyuncu; “42. ve 66. unsur üzerindeki tartışmalar, birinci 4 hususta değiştirilemez olan ulus devlet ve Türkçenin resmi lisan olması kararlarını de tehlikeye sokar. Siyasetteki seçkinler şu an halka gündem dayatmaya çalışıyor fakat yoksulluk nedeniyle gündem halktan kopuk ilerliyor” dedi.
MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin Kasım 2024’te PKK elebaşısı Abdullah Öcalan için “terör örgütünün silah bırakması karşılığında umut hakkının bırakması” daveti, siyasette yeni bir süreci başlattı. TBMM Başkanı Sırrı Süreyya Önder, Van Milletvekili Pervin Buldan ile yerine kayyum atanan eski Mardin Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Türk’ten oluşan heyetin Aralık 2024’te de terör elebaşısıyla görüşüp, 7 unsurluk iletisini partilerle görüşmesinin akabinde da süreç siyasetin gündemine oturdu.
İKTİDAR BİRİNCİ 4 MADDEYİ TARTIŞMAYA AÇMIŞTI
Siyasette ismi konmayan yeni tahlil sürecinin, iktidarın “yeni anayasa tartışmalarını” arttırdığı devirde yaşanması ise yeni sürecin anayasa tartışmalarıyla irtibatının olup olmadığı tartışmalarını beraberinde getirdi. TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş dün “Anayasa görüşmeleriyle İmralı görüşmeleri birbirine paralel süreçler değildir” dese de parlamentoda bulunan siyasi partilerin hepsinin seçim beyannamelerinde ve parti programlarında, “yeni anayasa” ya da “anayasada esaslı değişiklik” teklifi bulunuyor. Yani sürecin dönüp dolaşıp anayasa tartışmalarına döneceği muhakkak. Bu kapsamda “ilk 4 unsur tartışmaları” giderilmedi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın iştirakiyle 12 Eylül 2023’te Ankara’daki Ulucanlar Cezaevi Müzesi’nde “1982 Yerine 2023 Anayasası Sempozyumu” düzenlenmişti. Sempozyumun konuşmalarının yer aldığı kitap Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Başkanlığı tarafından 21 Ağustos 2024’te paylaşıldı. Sempozyumun genelinde; yalnızca ‘Türkiye Devleti bir cumhuriyettir’ kararının yer aldığı 1. unsurun değiştirilmesinin yasaklanması; Türkiye Cumhuriyeti’nin “demokratik, laik ve toplumsal hukuk devleti” ile “Türkiye Devleti ülkesi ve milletiyle parçalanamaz bir bütün” ve “dili Türkçedir” niteliklerinin sayıldığı 2. ve 3. maddesininse dokunulmazlığının kaldırılması savunuldu.
TARTIŞMA 42. VE 66. UNSURA YOĞUNLAŞACAK
Adı konmayan süreç kapsamında Meclis’te gerçekleşen birinci görüşmeler tamamlandı; lakin başlardaki soru işaretleri arttı. Aktörler yeni sürecin ilerletilmesi ve gayesine ait sessizliğini koruyor. Ancak parti kurmayları satır ortalarında yeni sürecin tartışmalarını açıklamaya başladı. DEM Parti Küme Başkanvekili Gülistan Kılıç Koçyiğit, katıldığı canlı yayında “Şu anda birinci 4 unsur ve rastgele bir husus üzerinde tartışma yok, formülü konuşuyoruz” derken, barışın yolunun “Kürt kimliğinin tanınması”, “anadilde eğitim” ve “yer/bölge isimlerinin Kürtçe isimlendirilmesinden” geçtiğini belirtti. DEM Parti Antalya Milletvekili Saruhan Oluç ise ismi konmayan süreci “görüşme süreci” olarak nitelendirirken, “Kürt probleminin çatışma yerinden, hukuk-siyaset tabanına kaydırılmasının hedeflendiğini” vurguladı. İktidar kanadı ise yeni anayasa tartışmalarına ait birinci 4 unsura yönelik değişiklik maksadının olmadığını savunuyor. Fakat, siyasette yeni başlayan sürecin yeni anayasa tartışmasını “eğitimde Türkçe dışında öbür bir lisan anadil olarak okutulamaz” kararını içeren Anayasa’nın 42. hususu ile “ Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türktür” tarifinin yapıldığı 66. hususun üzerine ağırlaştıracağı düşünülüyor.
‘PAZARLIK SİYASİ SEÇKİNLER ORTASINDA İLERLİYOR’
Adı konmayan yeni sürecin yarattığı tartışmaları Cumhuriyet’e kıymetlendiren anayasa hukukçusu Prof. Dr. Şule Özsoy Boyunsuz, yeni sürecin kavranmasının sıkıntı olduğunu vurgulayarak, “Açık, şeffaf ve demokratik bir anayasa imal süreci içinde değiliz. Daha çok ülke güvenliği münasebeti gerisine gizlenmiş, açıklanmayan maksatlar var üzere duruyor. Mevcut pazarlık siyasi seçkinler ortasında ilerliyor ve siyasalların kısa-orta vadeli siyasi çıkarları hatta kariyerist beklentilerinden de büsbütün arınmış olması mümkün görünmüyor” dedi. Emelin yalnızca terör sıkıntısını gidermek için süreç iletilecekse anayasal bir tartışmaya girmenin gerekli olmadığını savunan Boyunsuz, “Ancak maksat; Türkiye’deki ayrılıkçı Kürt hareketinin ‘şiddet yolu ile ayrılma’ talebini terk ederek, karşılığında anayasal tabanda kimi taleplerinin karşılık bulması ise ismi konmadan başlayan sürecin varacağı en son nokta yeni anayasa arayışlarıyla ilintili olacaktır. Aslında iktidar kanadı birçok sefer ‘yeni anayasa’ dedi, anayasa değişikliği demedi. DEM Parti kanadı ise ‘usul’ tartışmasının yapıldığını belirtti” tespitinde bulundu.
‘2. VE 3. UNSURUN DEĞİŞİMİ KAÇINILMAZDIR’
Boyunsuz, bu çerçevede yapılacak yeni anayasada 1961 Anayasası’ndan beri var olan 66. unsurdaki yurttaşlık tarifini ile 42. unsurdaki anadil tarifinin terk edilmesini beraberinde getireceğini belirterek, “42. ve 66. hususlar ‘ulus devlet devrimi’ ve onun kurgusuyla bağlı hususlardır. Bu düzenlemeler Anayasa’nın 2. unsurunda geçen ‘Atatürk milliyetçiliğine’ bağlı olma hususuyla kaçınılmaz olarak alakalıdır. Bununla birlikte yalnızca anadilde eğitim düzenlemesi yapılacaksa, 3. unsurun değişimine gerek kalmaz. Fakat; 42. ve 66. unsur üzerindeki tartışmalar, birinci 4 unsurda değiştirilemez olan ulus devlet ve Türkçenin resmi lisan olması kararlarını de tehlikeye sokar. Zira; ulus devlet kurgusu, çok uluslu bir kurguya dönecekse Anayasa’nın 2. ve 3. unsurlarıyla ilgili değişim kaçınılmazdır. Öteden beri mevcut Anayasal ulus devlet kurgusuna farklı yerlerden hareketle temelden muhalif Kürt siyasal hareketi ve siyasal İslamcı çizgi; artık ortalarına katılan milliyetçi katalizör ile yeni anayasa yapmak istiyor” dedi.
‘DEMOKRATİK, EŞİTLİKÇİ BİR SÖYLEME GEREKSİNİMİMİZ VAR’
“Anayasa yapıcılığı iştirakçi, özgürlükçü ve demokratik midir yoksa otoriter rejim içinde seçkinler ortası çıkar pazarlıklarının baskıyla dayatılmasının eseri müdür?” diye soran Boyunsuz, şu tabirleri kullandı:
“Ulus devletin vatandaşları kimdir sorusuna kapsayıcı bir cevap bulmak durağan bir aksiyon değildir. Kimliğin daima biçimde yenilenerek benimsenebilmesi gerekiyor. Yeni şartlara uygun biçimde yine ‘biz’ olabilmemiz için demokratik, eşitlikçi bir söyleme gereksinimimiz var. Demokratik bir rejim olmadan bu başarılamaz lakin dayatılır. Kürt siyasal hareketi için de otoriter bir sürecin getireceği hiçbir kalıcı ve gerçek kazanım olmayacaktır. Siyasetteki seçkinler şu an halka gündem dayatmaya çalışıyor fakat yoksulluk nedeniyle gündem halktan kopuk ilerliyor.”
‘KEMALİST DEVRİM’İN İLERLETİLMEMESİ SORUNU İLERLETTİ’
Hukukçu Bülent Yücetürk mevzuya farklı bir bakış açısı getirdi. Yücetürk, Suriye’deki sürecin Türkiye’deki bu ismi konmayan sürecin devamlılığını göstereceğini vurgulayarak, “Erdoğan; iktidarlığının devam etmesi, kendi ömür sürecini de geçecek formda, anayasada bir grup değişikliğe gitmeyi amaçlıyor. Erdoğan ve Bahçeli’nin bir dahaki seçimde kazandıracak seçmen kitlesi açığını kapatmak için Kürtler tabanından takviye sağlamak istiyor. Ekonomik krizin olduğu bir süreçte seçim kazanmak çok sıkıntı. Bu süreç, Türkiye’nin kendi iç dinamikleri üzerinden yürüseydi tahlil kolay olabilirdi; lakin dış etkenler de bulunuyorken, tahlil ulaşılmaz oluyor. Terör elebaşısı Öcalan’ın davetinin karşılık bulmaması, Türkiye’yi nereye taşıyacak? Türkiye’de bu sorunun çözülmesi gerekiyor. İktidar, Kürt problemini ve terörü kendi antidemokratik iktidarlarına legal yer kazandırmak için kullanıyor. AKP’nin antidemokratik kayyum rejimi, tıpkı vakitte sorunu daha da tahlilsiz bir yere itiyor” dedi.
“Bu tartışmaların içerisinde anadilde eğitim ve kimlik tartışmasını kolay olarak algılıyorum” diyen Yücetürk, “Ama bu taleplerin ileride bir bölgede Kürtlerin hegemonik yapısını oluşturacaksa; bu Misaki Ulusal içindeki Türkiye’nin sonunu getirmek olur. Bu yapılacak adımlar, ileride büyük tehlikeleri getirir. Anlaşılan AKP ve MHP geleceğini sağlamak için Türkiye’nin geleceğini tehlikeye atmaktan kaçınmıyor. İslamcılar ve bölücüler sorunun kaynağını daima Kemalizm olarak gösterdi. Lakin Kemalist Devrim’in tamamlanmaması problemleri geliştirdi. Kemalizm, ulus ve laik devlet tarifi yapar. Bunun tartışmaya konması sorunu ilerletti” sözlerini kullandı.
