İlaçla kilo vermek mümkün mü? Bilimsel veriler ne diyor?
Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Attila Önmez, son yıllarda dünya genelinde artan çok kilo ve obezite ile gayrette kullanılan yeni kuşak ilaçların tesirleri hakkında kıymetli açıklamalarda bulundu. Önmez, kilo verme sürecinde ilaç tedavisinin bir öncelik olmadığını, obezitenin nedenlerinin ayrıntılı bir halde incelenerek tedavi sürecinin belirlenmesi gerektiğini vurguladı.
OBEZİTE TEDAVİSİNDE KULLANILAN İLAÇLAR
Ülkemizde obezite tedavisinde kullanılan ilaçlar ortasında oral yolla alınan orlistat ile cilt altına uygulanan GLP-1R analogları yer almaktadır. Doç. Dr. Önmez, GLP-1RA analogları olan liraglutid ve semaglutidin tesirlerini şu formda açıkladı:
“Bu küme ilaçlar, glukoza bağımlı olarak insülin salımını artırırken, glukagon hormonunu baskılar. Tıpkı vakitte mide boşalmasını yavaşlatır ve beyindeki iştah merkezini etkileyerek iştahı baskılar. Yapılan araştırmalar, bu ilaçların kilo kaybının yanı sıra kalp damar hastalıkları, böbrek yetmezliği ve yağlı karaciğer hastalığı üzere sıhhat sıkıntılarına olumlu tesirler sunduğunu göstermektedir. Liraglutid ile yapılan bir çalışmada, 56 haftada yüzde 8 kilo kaybı sağlandığı tespit edilmiştir. Haftada bir kullanılan semaglutid ise 68 haftalık süreçte yüzde 14,9-17,4 oranında kilo kaybına neden olmuştur.”
“OBEZİTE TEDAVİSİNDE ÖNCELİK ASLA İLAÇ TEDAVİSİ OLMAMALI”
Obezite tedavisinde ilaçların rolü ile diyet ve idmanın istikrarına değinen Önmez, şunları kaydetti:
“Obezite, ülkemizde yüzde 34 oranında görülen, ilerleyici ve kompleks bir hastalıktır. Genetik ve metabolik etkenler de rol oynamaktadır. Obezite hastalarının, beden kütle indeksleri ve öbür metabolik ölçümleri dikkatlice değerlendirilmelidir. Kişinin beslenme alışkanlıkları, yeme davranış bozuklukları, fizikî aktiviteleri incelenmelidir. Günümüzde hiçbir ilaç ya da cerrahi müdahale, hayat stili değişikliği kadar tesirli ve kalıcı bir metot değildir. Bu nedenle tedavi, uygun beslenme programı ve fizikî aktiviteyle bir bütün olarak ele alınmalıdır.”
“MUTLAKA DOKTOR KONTROLÜNDE KULLANILMALI”
İlaçların yan tesirleri konusunda ihtarlarda bulunan Önmez, cilt altına uygulanan ilaç kalemlerinin sadece tek bir kişi tarafından kullanılması gerektiğini belirterek, şunları söyledi:
“Ne yazık ki kimi merkezlerde uzman olmayan şahıslar tarafından tıpkı enjeksiyon kalemi birden fazla hastaya uygulanmaktadır. Her enjeksiyon sonrasında iğne ucu değiştirilse bile kalemin öbür hastalar tarafından kullanılması viral hastalıkların bulaşma riskini artırmaktadır. Bu nedenle bu ilaçlar kesinlikle doktor kontrolünde kullanılmalıdır.”
YAN TESİRLER VE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
GLP-1R analoglarının yan tesirleri hakkında bilgi veren Önmez, bu ilaçların en sık görülen yan tesirlerini bulantı, kusma, karın ağrısı, şişkinlik, kabızlık ve ishal olarak sıraladı. Yan tesirlerin ekseriyetle süreksiz olduğunu belirten Önmez, ayrıyeten şunları ekledi:
“Daha az görülen yan tesirler ortasında safra taşı oluşumu yer almaktadır. Pankreas iltihabı riskini artırmasa da, daha evvel pankreas iltihabı geçiren hastalarda kullanılmamalıdır. Medüller tiroid kanseri hikayesi olan yahut ailesinde bu kanser çeşidi bulunan bireylerin de kullanmaması gerekmektedir. Ayrıyeten, semaglutidin diyabetik hastalarda diyabetik göz hastalığı (retinopati) ile bağlı olabileceği düşünüldüğünden, bu hastalar sistemli göz muayenesine tabi tutulmalıdır.”
TOPLUMSAL ÖLÇEKTE OBEZİTE İLE MÜCADELE
Obezite ile gayrette GLP-1R analoglarının olumlu tesirlerine değinen Önmez, bu ilaçların kilo kaybının yanı sıra kalp damar hastalıkları riskini azalttığını, kan şekerini dengelediğini ve karaciğerin yağlanmasını önleyebildiğini tabir etti. Bu sayede sıhhat harcamalarının azalmasına da katkı sağlanabileceğini belirtti.
“UYGUN GÖRÜLEN HASTALARA REÇETE İLE VERİLMELİ”
Obezitenin önemli bir hastalık olduğunu ve uzman tabipler tarafından tedavi edilmesi gerektiğini vurgulayan Önmez, şu açıklamalarda bulundu:
“Bu komplike hastalığın iç hastalıkları uzmanları yahut endokrinoloji uzmanları tarafından kıymetlendirilmesi gerekir. Lakin birtakım merkezlerde hastalara gerekli tetkikler yapılmadan, reçetesiz ilaç verildiğini biliyoruz. Bu son derece riskli bir durumdur. Hastalarımız, uzman tabiplere istişareden bu ilaçları kullanmamalıdır.”
TOPLUMSAL BİLGİLENDİRME VE ÖNLEYİCİ TEDBİRLER
Toplumun obeziteye bakış açısını değiştirmek için sıhhat siyasetlerinin güçlendirilmesi gerektiğini vurgulayan Önmez, şu tekliflerde bulundu:
“Obezite sırf fazla kilo alımı olarak görülmemeli, genetik ve hormonal faktörlerin de rol oynadığı bir hastalık olarak kabul edilmelidir. Sağlık Bakanlığı ve medya iş birliğiyle obezitenin biyolojik temellerini açıklayan eğitimler ve kampanyalar düzenlenmelidir. Okullarda çocukluk çağından itibaren sağlıklı beslenme ve fizikî aktivitenin değeri müfredata eklenmelidir.”
“REÇETESİZ İLAÇ KULLANIMI BÜYÜK BİR RİSK”
Obezite tedavisinin, ferdî uğraşların yanı sıra toplumun bu hastalığa yönelik farkındalığının artırılmasıyla mümkün olduğunu belirten Önmez, şu kıymetli uyarıyı yaptı:
“Reçetesiz ilaç kullanımı, fırtınalı bir denizde rehbersiz yol almaya çalışmak üzeredir. Bu ilaçlar, lakin uzman doktorların denetiminde ve reçete ile kullanılmalıdır. Dahiliye yahut endokrinoloji uzmanları tarafından takip edilmeden kullanılan ilaçlar, önemli sıhhat risklerine yol açabilir. Obeziteyle uğraşta diyetisyenler, spor eğitmenleri, psikologlar ve hekimlerin iş birliği kritik ehemmiyete sahiptir. Sıhhat bir takım işidir ve bu süreçte hastalarımızın bilinçlendirilmesi hayati kıymet taşımaktadır.”
