İnsanlardaki “dil geni”, farelerin çıkardığı sesi değiştirdi
Dr. Robert Darnell, 1993’te NOVA1’i keşfettiğinde, bütün memelilerde bulunan bu genin özel olmasını beklemiyordu. Lakin 2012’de, birçok memelide emsal biçimde bulunduğu kestirim edilen NOVA1’in, insanlarda farklı olduğu ortaya çıkmıştı. Dr. Darnell’in araştırmaları, bu genin insan evriminde başka bir rol oynadığına işaret etmiyordu.
Independent Türkçe’nin aktardığına nazaran çalışmalarını derinleştiren nörolog ve takım arkadaşları, genin tarihini tahlil ederek NOVA1’in çağdaş insanlardaki varyantının, Neandertaller ve Denisova insanlarından ayrıldıktan sonra ortaya çıktığını bulmuştu.
Ayrıca genin birinci versiyonu, incelenen 650 bin çağdaş beşerden yalnızca 6’sında vardı. Bilim insanları bu bireylerin kimliğine dair rastgele bir bilgiye sahip değil.
Bulguları hakemli mecmua Nature Communications’ta dün (18 Şubat) yayımlanan çalışmadaysa, araştırmacılar farelerin genetiğini değiştirerek NOVA1’in öbür memelilerdeki versiyonu yerine insan varyantını taşımalarını sağladı.
Araştırmacılar NOVA1’in insan versiyonunun, farelerin çıkardığı sesleri değiştirdiğini gözlemledi.
Örneğin deney kümesindeki yavrular, denetim grubundakilere kıyasla daha yüksek frekansta sesler çıkarmaya başladı. Yetişkin farelerinse, dişilerin ilgisini çekmek için müzik söylerken daha karmaşık sesler çıkardığı tespit edildi.
Dr. Darnell, “Dişi farelerle farklı biçimde ‘konuştular'” diye açıklıyor:
Çıkardıkları seslerdeki bu çeşit değişikliklerin evrim üzerinde nasıl derin bir tesiri olabileceğini hayal edebiliyoruz.
Farelerin, NOVA1’in insan varyantı olunca neden farklı ses çıkardığı şimdi tam bilinmiyor. Grup bu varyantın, gelişme basamağındaki fare beyninin kimi bölgelerinde moleküler değişimlere neden olduğundan şüpheleniyor.
Bulgular, insanların konuşma lisanını nasıl geliştirdiğine ışık tutması açısından değer taşıyor.
Makalenin bir öbür müellifi Dr. Erich Jarvis, milyonlarca yıl süren yüzlerce genetik mutasyon sonucu lisanın ortaya çıktığına işaret ederek NOVA1 için “Bunun ‘dil geni’ olduğunu söyleyemem” diyor:
Peki NOVA1 tüm bu kombinasyonun neresinde yer alıyor? Bu son adımlardan biri.
Daha evvelki çalışmalarda FOXP2 isimli öteki bir genin, Homo sapiens, Neandertaller ve Denisova insanlarından ayrılmadan evvel önemli değişimlerden geçtiği saptanmıştı. Ayrıyeten bu genin de farelerin çıkardığı sesi etkilediği bulunmuştu.
Bazı araştırmacılar bu iki genin, insan beyninin karmaşık sesler üreten bölgelerini başka ayrı değiştirdiğini düşünüyor.
Çalışmada yer almayan genetikçi Wolfgang Enard, “NOVA1’le ilgili heyecan verici şey, artık mahallede yeni bir çocuğun daha olması” diyor.
Dr. Jarvis, Homo sapiens’in, Neandertallerin ve Denisova insanlarının ortak ceddinin, FOXP2 üzere genler sayesinde konuşabilmiş olabileceğini düşünüyor. Lakin NOVA1 ve başka genlerde meydana gelen mutasyonlar, çağdaş insanlara daha karmaşık sesler üretme yeteneği kazandırmış olabilir.
Bilim insanları, NOVA1, FOXP2 ve öteki ilgili olabilecek genlerin farklı mutasyonlarını içerecek formda farelerin genetiğini değiştirerek teorilerini test etmeyi planlıyor.
