Kötü haberler yapay zekayla ilişkilendiriliyor

Kimi vakit bilgi, kimi vakit da cümbüş emeliyle giderek daha fazla vakit harcanan yazılı ve görsel medya ortamlarında “şiddet”, “karamsarlık” ve “endişe” içeriklerinin daha görünür hale gelmesi, “Dünya giderek makus bir yere mi dönüşüyor?” sorusunu akıllara getirdi.

Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Murat Kırık ve Yapay Zeka Siyasetleri Derneği (AIPA) Kurucusu ve Başkanı Zafer Küçükşabanoğlu, “kötü” ve “karamsar” haberlerin daha görünür olmasının yapay zeka teknolojileriyle ilişkisini  kıymetlendirdi.

Prof. Dr. Kırık, tarih boyunca masallar, destanlar ve gibisi anlatılarla yazılı ve görsel içeriklerde savaşlar, krizler ve trajediler öne çıksa da günlük hayatta bilim, sanat ve dayanışma üzere olumlu gelişmeler de meydana gelirken medyanın daima makus haberlere odaklanmasının dünyanın olduğundan daha karanlık algılanmasına yol açabildiğini söyledi.

Kötü haberlerin manşetlere hakim olmasının birkaç temel sebebi olduğuna işaret eden Kırık, “Sosyolojik açıdan krizler ve olumsuz olaylar toplumsal sistemi tehdit ettiği için beşerler bu çeşit haberlere daha fazla dikkat gösterir. Ruhsal olaraksa evrimsel süreçte hayatta kalma içgüdüsü, insanların bu biçim haberlere ilgisini arttırır. Berbat haberler belirsizlik ve risk algısını artırarak dikkat cazibeli hale gelir. Medya kuruluşları da izlenme ve etkileşim oranlarını artırmak ismine bu eğilimi istedikleri üzere kullanır.” diye konuştu.

Yapay zeka teknolojilerinin klasik medya ve toplumsal medya ortamlarında kullanımı ve tesirinin arttığına dikkati çeken Kırık, “Yapay zeka makus manşetlerin yayılmasında dolaylı bir rol oynayabilir. Algoritmalar kullanıcıların daha fazla etkileşim gösterdiği içerikleri öne çıkardığından sansasyonel yahut tasa verici haberler daha fazla görünür hale gelebilir.” dedi.

Kırık, medyanın haberlere bakışının, haberleri anlatım şeklinin bu süreçte belirleyici bir rol üstlendiğini kaydederek, endişe ve kaygı yerine umut ve iyimserliği teşvik eden haberler üretmenin de mümkün olduğunu, bunun için sadece trajedilere değil tahlil odaklı haberciliğe odaklanılması gerektiğini lisana getirdi.

Prof. Dr. Kırık, sözlerine şöyle devam etti:

“Örneğin, bir etraf felaketi haberinde yalnızca sorunu anlatmak yerine alınan tedbirleri, bilimsel tahlilleri ve ferdi katkı yollarını da vurgulamak okuyuculara daha yapan bir bakış aşısı kazandırabilir. İnsanların harekete geçmesini sağlayacak ilham verici ve motivasyon artırıcı içerikler toplumsal iyimserliği destekleyebilir.”

“Yapay zeka ile üretilen uydurma yahut aldatıcı haberler kriz anlarında dezenformasyona yol açabilir”

Haber ve paylaşımların lisanının endişe ve paniği körüklemek yerine bilgilendirici ve yönlendirici olması gerektiğini belirten Kırık, “Sosyal medya ve basında kullanılan lisanın tesiri de epey büyüktür. Bilhassa başlıkların his sömürüsü yahut abartı içermeden gerçeği yansıtması gerekir. Ayrıyeten empati kuran, yapan teklifler sunan ve farklı bakış açılarını içeren içerikler toplumsal diyaloğun sağlıklı ilerlemesine de katkı sunar.” değerlendirmesinde bulundu.

Prof. Dr. Kırık, ayrıca, “yapay zeka ile üretilen düzmece yahut aldatıcı haberlerin kriz anlarında dezenformasyona yol açabileceği” ikazında bulunarak, birebir teknoloji etik kurallarla yönetildiğinde olumlu haberciliği destekleyerek dezenformasyonun önüne geçip toplumun daha şuurlu kararlar almasının sağlanabileceğine dikkati çekti.

Medyanın haberlere bakışı ve haberleri anlatım biçiminin çok kıymetli olduğunu bildiren Kırık, “Medya okuryazarlığının teşvik edilmesi, okurların, izleyicilerin kıyas ve mukayese yapması da epeyce mühimdir. Yanlışsız habercilik her vakit tiraj, reyting, hit değil, vatandaşlara hakikat bilginin aktarılmasıdır.” sözlerini kullandı.

Yapay zekanın tesirinde kullanım maksadı belirleyici

Yapay Zeka Siyasetleri Derneği (AIPA) Kurucusu ve Başkanı Zafer Küçükşabanoğlu da “yapay zekanın şahsileştirilmiş içerik sunumu, etkileşim ve tahlil açısından birçok yarar sağlarken yanlış bilgi ve manipülasyon, kutuplaşma ve bilgi güvenliği üzere hususlarda ise önemli sorunlar yaşatabildiğini” söyledi.

Küçükşabanoğlu, medya içeriklerinin üretilmesi, dağıtılması ve tüketilmesinde yapay zekanın rolünün giderek artmasına rağmen AIPA’nın yaptığı “Medyada Yapay Zeka Algısı” araştırmasında, toplumun yüzde 60,6’sının internetteki gerçek ile geçersiz haberler ortasındaki farkı belirleme konusunda “endişe duyduğunun”, yüzde 15,2’sinin ise “endişe duymadığının” görüldüğünü aktardı.

Araştırmada, toplumun yüzde 41’inin yapay zekanın haber ve bilginin güvenilirliğini düşürdüğü, yüzde 19,4’ünün ise artırdığı görüşünde olduğunun tespit edildiğini kaydeden Küçükşabanoğlu, “Toplumun yüzde 47’si yapay zeka teknolojilerinin gelişmesinin medya kesimine olumlu tesiri olduğunu belirtirken, yüzde 27,9’u olumsuz tesiri olduğunu, yüzde 25,1’i ise kararsız olduğunu belirtmiştir.” sözlerini kullandı.

Küçükşabanoğlu, toplumsal medya platformlarının şahsileştirilmiş içeriklerle bilgi ve cümbüşe ulaşmada kolaylık sağlamasına rağmen araştırmada görüşlerine başvurulan bireylerin yüzde 27,9’unun, yapay zekanın düzmece haberleri ve yanlış bilgileri yaymak maksadıyla kullanıldığı gerekçesiyle “olumsuz tesire sahip” olduğunu düşündüğüne işaret etti.

Yapay zekanın kontrol düzeneklerine entegre edilmesi çağrısı

Yapay zeka teknolojilerinin ziyanlı içeriklerin tespit edilmesi ve filtrelenmesi üzere fonksiyonlarla çocukların ve gençlerin inançlı bir ortamda bilgi edinmelerini sağlayabileceğini vurgulayan Küçükşabanoğlu, bu sistemlerle haberlerin doğruluğu ve güvenilirliği denetlenerek yalnızca ebeveynlerin değil toplumun geneli için de daha sağlam bir ortam oluşturulabileceğinin altını çizdi.

Küçükşabanoğlu, araştırmada, toplumun yalnızca yüzde 19,4’ünün, yapay zekanın internette yer alan haber ve bilgilere olan itimadı artırdığını belirttiğini aktararak, şunları kaydetti:

“Yapay zeka, şahsileştirilmiş içeriğe ulaşma, sürat, küresel kaynaklara ulaşma üzere mevzularda toplumu olumlu etkilerken inanç konusunda da tam zıddı tarafta olumsuz etkilemektedir. Toplum bilhassa dijital mecralardaki haber ve bilgilerin muteber olması konusunda tasa duymaktadır. Kanun koyucuların ve ilgili kurumların güvenilirlikle ilgili düzenlemelerle bu hususlara müdahale etmesi gerektiği toplumun talep ettiği mevzuların başında geliyor. Bu noktada toplumsal itimat hissini artırmak, bilgi ve haber kaynaklarının kontrollerini süratlice gerçekleştirmek ismine ilgili kurumların yapay zeka teknolojilerini kontrol düzeneklerine entegre etmeleri çok değerlidir.”