Kütlesel mirasımız olan bölgede, peribacalarının ortasına betonarme binalar yapılıyor: ‘Kapadokya yok ediliyor’

“Kapadokya yok ediliyor” diyen Mimarlar Odası Ankara Şube Başkanı Derya Başyılmaz açıklamada, “Kültür Bakanlığı’nı vazifeye davet ediyoruz” davetinde bulundu.

Açıklamada ise şu sözler yer alıyor: “Nevşehir Kapadokya’da yaşanan süreci telaşla takip ediyoruz. Kapadokya’da peribacası oluşumlarını en uygun izleyebileceğiniz Çavuşin’de peribacalarının ortasına betonarme binalar yapılıyor. Mahallî basına yansıyan haberlerde peribacalarının ortasına yapılar inşa edildiği görülüyor. Dünyada eşi gibisi olmayan bir coğrafya olan Kapadokya’da bulunan Çavuşin, dev üzere bir oyma kaya kütlesinin altına kurulmuş küçük ve en eski bir yerleşimdir. Bugün betonarme yapılaşmaya müsaade verilmesi anlaşılır değildir. Dünya mükemmeli peribacalarının çok yakınına betonarme yapılar inşa ederek peribacalarımız yok ediliyor.”

Açıklamada ise “Kapadokya Alan Başkanlığı’na, Nevşehir ve Avanos Belediyesi’ne, haberlerde yer alan ve peribacası oluşumlarının çok yakınında inşa edildiği görülen betonarme yapılara nasıl müsaade verilebildiğine dair resmi yazı ile başvurduklarını” açıklayan Başyılmaz, “UNESCO Dünya Miras Listesi’nde olan ve Kapadokya’da belediyenin ve Kapadokya Alan Başkanlığı’nın tahribata yol açan uygulamalarına yönelik Kültür Bakanlığı’nı misyona davet ediyoruz” sözlerini kullanıyor.

DENEYİMLİ UZMANDAN GAZETEMİZE GÖRÜŞ

Kapadokya’da turizm ve yapılaşma mevzularında bilgili olan ve isminin açıklanmasını istemeyen bir kaynağın gazetemiz için özetlediği durum şöyle: “Kapadokya, Türkiye’nin birçok yerindeki tarihi miras alanı üzere, büyük bir süratle ve geri dönüşü olmayan çok sayıda yeni yapılaşmayla tehdit altında. Bölgedeki tarihi köylerin yıllardır imar müsaadesi verilmeyen bağ bahçe alanları, pandemiden sonra büyük bir süratle betonarme konutların ve otellerin yükseldiği yapılaşmış alanlara dönüşüyor. Mimarlar Odası Ankara Şubesi’nin basın duyurusu ile fark edilen, Avanos’a bağlı Çavuşin köyündeki MS.965 tarihli Nikephoros Phokas Manastır Kilisesi’nin (bugün bilinen ismiyle Çavuşin Kilisesi) çabucak gerisine ve emsalsiz Peribacalarının önüne yapılan yeni binalar büyük reaksiyon çekti. Bu 3 yapının, o bölgede önümüzdeki günlerde yükselecek olan birçok yeni yapının öncüleri olduğu anlaşılıyor. Zira, Alan Başkanlığı tarafından yaptırılan, Mimarlar Odası ile Kent Plancıları Odası’nın yargıya taşıdığı yeni Etraf Nizamı Planı’nda eski SİT hudutlarının değiştirildiği, köylerin etrafında yüksek emsalli yeni yapılaşma alanları yaratıldığı belirlenmiş” diyor.

‘HIZLA BOZULUYOR’

Uzman şöyle devam ediyor: “Planda güya eski yerleşim alanlarıymış üzere gösterilen lakin üretimleri hala sürmekte olan yeni imarlı alanlar içine, ağır emsallerle yaptırılan konut örnekleri dikkat çekiyor. Çavuşin’deki son örneğin yanı sıra, anayoldan görülen ve Uçhisar belde hudutları içine yapılan çok sayıda yeni konut ve akaryakıt istasyonları, gören herkesin reaksiyonunu çekiyor. Yargı süreci hala devam eden etraf tertibi plan iptal davası sürerken Kapadokya Alan Başkanlığı’nın inisiyatifiyle özel imar müsaadesi alabilen yatırımcılar süratle otel ve konut yapmaya devam ediyor.

Bölgede toplam 850 otel olduğu ve yatak kapasitesinin 10 binin üzerinde olduğu biliniyor. (Çok sayıda kaçak oda nedeniyle tam yatak sayısı bilinmiyor.) Restore edilmiş butik otellerin bahar ayları dışında yüzde 50 kapasiteye ulaşamadığı birçok tarihi köyün etrafındaki korunması gereken bağ bahçe alanlarında, hele de peribacalarının yakınında üretimine müsaade verilen yeni yapılarla ilgili olarak alan başkanlığının münasebetine bakılırsa, turizm bölümünde çalışanların konuta gereksinimi var.

Ancak temel gerekçeyi, doymak bilmeyen bölge turizmcileri oluşturuyor: 12 ay müşteri potansiyeli olan kültür turizmini cazip bularak bundan daha da fazla nemalanmak isteyen yatırımcı kişi ve kurumların baskısı, süratle artan yeni yapılaşmada başat rol oynuyor. Yatırımcıların ısrarlı talebi ve siyasi bürokrasinin onayı ile verilen yeni imar alanları, Kapadokya üzere emsalsiz bir coğrafyayı süratle bozuyor.”

TARİHE YENİDEN BETON

Kapadokya bölgesini çok yeterli bilen ve daha evvel Ürgüp Kayakapı projesinde de danışman olarak çalışan Prof. Dr. Mehmet Tunçer’e (Çankaya Üniversitesi, Mimarlık Fakakultesi Kent ve Bölge Planlama Kısmı Öğretim Üyesi), Kapadokya ve etrafını müdafaa sürecini sorduk.

Tunçer, her geçen gün tahrip edilen bölgenin bugününü şöyle özetliyor: “Kapadokya bölgesinde büyük bir kusur olduğu ortaya çıkan yeni Göreme/Ortahisar yolunun andından artık de farklı betonarme yapılaşmaların arttığı gözlemleniyor. Kültürel varlıklar tahrip edilerek yapılan büyük oteller, kesme taşlarla inşa edilmiş butik oteller, belediyelere ilişkin iş merkezleri, sayıları her geçen gün artan ATV motor taşıtlarının yanı sıra Göreme Açık Hava Müzesi ile Kızılçukur Vadisi’nin yollarının kesiştiği yerde, yaklaşık 20 bin metrekarelik alana Excap Turkey isimli şirket tarafından ‘Macera Parkı’ ismi altında cümbüş merkezi inşa ediliyor.

GERİ GELMEZ

Kültürel ve Doğal Mirası İzleme Platformu yöneticisi Kapadokya üzerine pek çok yayını olan arkeolog ve editör Nezih Başgelen gazetemize yaptığı açıklamada şu tabirlere yer verdi: “Unesco Dünya Mirası alanları nitelikli kültürel ve doğal varlıklarıyla insanlığın ortak şuurunun kayıtları ve kıymetleridir. Tahribi sırf ilişkin olduğu toprakların değil, tüm insanlığın geçmişini tesirler, siler, yok eder. Kıymetli kültürel alanlara sahip olmak, bunlar ile turizmde övünmek kadar onları korumak, insanlığın faydasına sunmak ve gelecek nesillere aktarmak sorumluluğunu da beraberinde getirir.

Kapadokya 1985 yılında Göreme Ulusal Parkı, Derinkuyu Yeraltı Kenti, Kaymaklı Yeraltı Kenti, Karlık Kilisesi, Aziz Theodore Kilisesi, Karain Güvercinlikleri ve Soğanlı Arkeolojik Alanı olarak yedi kısım halinde Dünya Miras Listesi’ne dahil edilmiş ve pek çok kararla muhafaza altına alınmıştır.  Eşsiz peyzaj bedelleriyle ünlü Kapadokya’da bugüne kadar iş makineleri ile yapılanlar bir yanda kendi müdafaa mevzuatımıza mevcut sit kararlarına öte yanda da Avrupa Peyzaj Sözleşmesi’nden kaynaklanan yükümlülüklerimize alışılmamıştır. Bu tip uygulamalar tedbir alınmadan devam ederse ülke ve dünya turizminin bu  eşsiz kültürel peyzaj bedellerinin bir kısmı bir daha geri gelmemecesine ziyan görecektir.”