Eski Hazine Müsteşarı ve iktisatçı Mahfi Eğilmez, 17 Mart ile başlayan haftada, İstanbul’daki belediyelerde Ekrem İmamoğlu öncülüğünde başlayan soruşturmalar ve tutuklamalar sırasında piyasalarda yaşananları ele aldı.

Kişisel blogunda “İki Haftanın Bilançosu” başlıklı yazısında Eğilmez, piyasalarda yaşanan oynaklığın sebeplerini ve sonuçlarını incelerken, asıl oynaklığın şovlar öncesinde başladığını vurguladı.

Eğilmez, bundan sonrasıyla ilgili varsayımlarını de paylaştı:

“En sonda söyleyeceğimi baştan söyleyeyim, bilançoyu sonra çıkarırım:

Piyasalardaki çöküşün, iktisattaki bozulmanın nedeni protestolar, mitingler değil, İmamoğlu’nun gözaltına alınmasıdır. Toplumun kıymetli bir kısmı ve muhtemelen piyasalarda karar alıcı pozisyonunda olan çok sayıda kişi ve kurum, bu durumu bir yargı kararı olarak değil, siyasal bir müdahale olarak algıladı. O gün şimdi hiçbir protesto, miting falan yokken dolar kuru 41,5’e çıktı, borsa süratle düştü, devre kesiciler çalıştı, TCMB milyarlarca dolar satarak piyasaya müdahale etti, kamu kurumları milyarlarca liralık pay satın alarak borsadaki çöküşü durdurmaya çalıştı. Bunlar olurken ortada ne protesto ne de miting vardı. Tıpkı faiz ve enflasyon sorununda olduğu üzere neden-sonuç bağını birbirine karıştırarak insanların başı karıştırılıyor. Bugün içinde olduğumuz durumun nedeni protestolar değil, İmamoğlu’nun gözaltına alınmasıdır.”

17 Mart Pazartesi günüyle başlayan haftaya girildiğinde finansal piyasalarda durum şu formdaydı (kaynaklar: TCMB İstatistikleri, Bloomberg HT, Tradingeconomics):

• USD / TL Kuru: 36,60
• Gösterge Faiz: 37,09
• TCMB Gecelik Borç Verme Faizi: Yüzde 44
• BIST 100 Endeksi: 10.811
• CDS Risk Primi (5 yıllık): 242

19 Mart günü Ekrem İmamoğlu gözaltına alındı. Şimdi protesto aksiyonları, Saraçhane toplantıları başlamamıştı. O gün piyasalarda durum şöyleydi (kaynaklar aynı):

• USD / TL Kuru: 37,90
• Gösterge Faiz: 41,23
• TCMB Gecelik Borç Verme Faizi: Yüzde 44
• BIST 100 Endeksi: 9.860
• CDS Risk Primi (5 Yıllık): 262

FİNANSAL PİYASALARDAKİ ÇÖKÜŞÜN NEDENİ NE?

Açıkça görüldüğü üzere, protestolar şimdi başlamamışken sırf diploma iptali ve akabinde gelen gözaltı ile piyasalar bozulmaya başlamıştı. Burada neden-sonuç alakasını bir defa daha açık biçimde ortaya koyalım:

Finansal piyasalardaki çöküşün nedeni protestolar, şovlar değil, İmamoğlu’nun diplomasının iptali, gözaltına alınması ve akabinde tutuklanmasıdır. Protestolar ve şovlar, neden değil sonuçtur.

USD/TL kurunun yükselmesi, uygulanan para siyasetinin temelini oluşturan kur çıpasını yerinden oynattı. Bunun sonucu olarak yüksek TL faizi ve sabitleşen kurdan yararlanarak para kazanmak için carry trade yoluyla gelen yabancı yatırımcılar da döviz bozdurup TL’ye dönen yerli yatırımcılar da paniğe kapılarak yine dövize dönmeye yöneldiler. Piyasada panik arttı ve bunun üzerine yükselen USD/TL kurunu tutabilmek için TCMB piyasaya döviz satmaya başladı.

Piyasaların 28 Mart 2025 saat 14 prestijiyle görünümü şöyleydi (kaynaklar aynı):

• USD / TL Kuru: 38,01
• Gösterge Faiz: 45,53
• TCMB Gecelik Borç Verme Faizi: Yüzde 46
• BIST 100 Endeksi: 9.460
• CDS Risk Primi (5 Yıllık): 294

‘TCMB BU İLLÜZYONU EVVELDEN DE UYGULARDI’

TCMB’nin bugüne kadar piyasaya 30 milyar dolara yakın döviz sattığı kestirim ediliyor. Kuşkusuz bu satışlar TCMB’nin rezervlerinde önemli kayıplara yol açtı.

Kamu kurumları, borsadaki kıymet düşüşünü durdurabilmek için milyarlarca liralık pay senedi alımı yaptılar.

TCMB, siyaset faizinin temelini oluşturan haftalık repo ihalesi yoluyla borç verme sürecini askıya alarak yerine gecelik borç verme uygulamasını devreye soktu ve bunu yaparken de faizi Yüzde 44’ten 46’ya çıkardı. Böylelikle gecelik borç verme faizi siyaset faizi yerine geçti. TCMB’nin siyaset faizini artırmayıp gecelik borç verme faizini onun yerine yükseltmesinin nedeni hem siyasetçiye hem de dünyaya siyaset faizinin Yüzde 42,5’te kaldığı izlenimi vermekti. Mesela daima güncellenen bu iki sitede TCMB faizi Yüzde 42,5 görünüyor. TCMB, bu illüzyonu evvelce de uygulardı.

Kurun yükselmesinin sonuçları Kurun yükselmesi birkaç sonuç doğuracaktır. Her şeyden evvel Euro kurunun yükselmesi, ihracatın ve turizm gelirlerinin yüklü olarak Avrupa ülkelerine ve Avrupalı turistlere dayanması nedeniyle olumlu sonuç yaratır. Buna karşılık ithalatımız ve dış borçlarımız yüklü olarak dolara dayalı olduğu için dolar kurunun yükselmesi aleyhte sonuçlara yol açar. Kurdaki yükselmenin bir diğer olumsuz yanı, enflasyonla uğraş uygulamasının temel desteği olan sıcak para girişi ve yerli yatırımcıların dolar bozdurması eğilimini düşürmesidir. Döviz bozdurulması kurun sabitleşme eğilimine girerek enflasyonu düşürme düzeneği yaratırken artık iş bilakis dönmektedir. Kur geçişkenliği nedeniyle yükselen kur enflasyonu da yükseltir.

‘TÜRKİYE’NİN DIŞ BORÇLANMA MALİYETLERİNİ YÜKSELTECEK’

CDS risk priminin yükselmesi, Türkiye’nin dış borçlanma maliyetlerini yükseltecektir. Gösterge faizin yükselmesi Hazine’nin iç borçlanma maliyetini yükseltecektir. TCMB’nin gecelik borçlanma faizini yükseltmesi sonucunda bankaların da mevduat faizlerini yükseltmesi, bankaların maliyetini artıracak; bu da ister istemez kredi faiz oranlarının, münasebetiyle firmaların finansman maliyetlerinin artmasına yol açacaktır. Bütün bu saydıklarımızın da enflasyonu artırıcı tesirler yaratması kaçınılmazdır.

BUNDAN SONRA NELER OLUR?

Bundan sonra neler olur? 9 günlük bayram tatili piyasalara ister istemez durulma getirir, piyasa aldırmazlığı devreye girer ve durulmaya katkı yapar. Ne var ki bu durulma, ortaya çıkan büyük itimat kaybının ve karşılaşılan büyük maliyetin giderilmesini sağlayamaz.