Savaş ve enerji krizi
Avrupa bu yıla yeni bir güç kriziyle girdi. Krizin nedeni Rusya’yla Ukrayna ortasındaki doğalgaz transit muahedesinin uzatılmaması. Rusya’yla Ukrayna ortasında yapılan muahedenin mühleti, 1 Ocak sabahı doldu ve Ukrayna’nın muahedeyi uzatmaması nedeniyle 1 Ocak sabah 7’den itibaren Rusya’dan Avrupa ülkelerine doğalgaz akışı kesiliverdi. (Evet, şaşırtan gelebilir lakin burada bu savaş ortamında bile Rus gazının Ukrayna üzerinden Avrupa’ya sevkıyatı devam ediyordu).
O vakitleri hatırlayanlar bilecektir, bundan 15-20 yıl evvel Rusya’yla Ukrayna ortasında doğalgaz akışının durması demek, Avrupa’da ve Türkiye’de hayatın felç olması demekti. Çünkü o vakitler Rusya’dan Avrupa ülkelerine giden doğalgazın yüzde 80’i Ukrayna’dan geçiyor, Türkiye de Rus gazının çok büyük kısmını, Ukrayna üzerinden alıyordu. Ukrayna’da birinci Batı yanlısı ihtilal olan Turuncu Devrim’den kısa mühlet sonra 2006 başında Rusya, Ukrayna’ya doğalgazı katıca Ukrayna da Avrupa ülkelerine giden doğalgazı durdurmuş, bu Türkiye’de de tasalara neden olmuştu. Emsal bir kriz, 2009 başında da yaşanmıştı. Vanaların kapanması, o periyotta büsbütün Rus doğalgazına bağımlı olan Ukrayna’da da hayatı felç ediyor, Ukrayna’daki idareleri bir biçimde Rusya’nın varlığını hesaba katmak zorunda bırakıyordu.
ÜRETİMDEKİ DÜŞÜŞ ETKİLEDİ
Ancak bu sefer bu türlü olmadı. Bir sefer Ukrayna, savaştan evvel de Rus doğalgazının alımını durdurmuştu ve şu anda Ukrayna endüstrisi, ülke topraklarında çıkan doğalgazla yetinebiliyor. Ne var ki Ukrayna’nın Rus doğalgazına gereksiniminin şimdilik ortadan kalkmasında sanayi üretiminin oldukça düşmesinin de büyük hissesi var. Yani, gelecekte Ukrayna iktisadı olağana döneceği vakit, Rus doğalgazına gereksinim yine ortaya çıkabilir.
TÜRKİYE’NİN HASSAS KONUMU
Fakat bu sefer, Avrupa’da hayat felç olmadı. Zira birincisi, Ukrayna doğalgaz naklinde kilit ülke pozisyonunu çoktandır kaybetti. Son 20 yılda Rusya, bir taraftan Kuzey Akım’ı, başka taraftan TürkAkım’ı inşa etmiş ve Ukrayna’nın yükünü oldukça azaltmıştı. Kuzey Akım, bu savaşta sabotaj uğrayınca Türkiye’nin tartısı arttı. Artık de Rusya, Ukrayna insansız hava araçlarının TürkAkım sınırının kompresörlerine saldırdıklarını, bu teşebbüsün de son anda savuşturulduğunu söylüyor. Burada kim haklı bilinmez, lakin Türkiye’nin hassas pozisyonunu bu son gelişmeler bile göstermeye yetiyor.
İkincisiyse Avrupa’nın Rus doğalgazına bağımlılığı giderek azalmış, 2024 sonunda yüzde 18’e kadar düşmüştü. Rusya-Ukrayna savaşının başlamasının akabinde, Rusya’nın Avrupa piyasalarından dışlanmasıyla oluşan boşluğu, ABD ve Norveç gazı dolduruyor, ki bu da ABD’nin bu savaşın sürmesini neden bu kadar istediğini açıklayan nedenlerden biri.
Ukrayna idaresi, transitin durdurularak Rusya’nın yılda en az 5 milyar dolardan yoksun bırakıldığını söylüyor. Buna karşılık Ukrayna basınında birtakım uzmanlar, bu durumun Ukrayna’ya da ziyan verdiğini ve Ukrayna’nın bir vakitler geçiş ülkesi olmanın avantajlarından yararlanırken artık cephe ülkesine dönüşerek ziyana uğradığını söz ediyor ve savaştan sonra eski durumun yine sağlanmasını umduklarını belirtiyorlar. Barış çabucak yarın gelmeyebilir, fakat Ukrayna basınında savaş sonrasında Rusya’yla yine ekonomik münasebetlerin kurulmasından bahseden yazıların çıkmaya başlaması, buralarda atmosferin değişmeye başladığını gösteriyor.
