Suriye’nin kıyı bölgelerinde yaşanan ve binlerce sivilin hayatına mal olan şiddet olayları, memleketler arası toplumun ilgisizliği altında devam ederken, Suriye İnsan Hakları ve İnsani Yardım Takip Komitesi‘nin yayımladığı kapsamlı bir rapor, Alevilere yönelik sistematik akınların, hayat hakkı ihlallerinin ve zorla yerinden edilmelerin ‘soykırım boyutuna ulaştığını’ belgeliyor. 

811 görüntü kaydı ve 2 bin 246 isimlendirilmiş kurbanla desteklenen bu çalışma, bölgedeki şiddetin yalnızca siyasi bir çatışma değil, aynı vakitte etnisite ve mezhep temelli bir ‘temizlik hareketi’ olduğunu da gözler önüne seriyor. 

KİM, NASIL KIŞKIRTTI?

Rapora nazaran, Şam’daki süreksiz idaresi denetim altında bulunduran cihatçı Heyet Tahrir Şam örgütü yöneticilerinin, ‘rejim kalıntılarına’ karşı ordu ve güvenlik güçlerinin harekete geçirilmesi buyruğunu vermesi ve çok sayıda mescitten ‘cihat çağrısı’ yapılmasının akabinde, silahlı kümeler Suriye’nin kıyı bölgelerine yöneldi.

Ağırlıklı olarak Alevilerin yaşadığı köylere ve yerleşim bölgelerine düzenlenen baskınlarda, birinci üç gün içinde 25 katliam gerçekleştirildi.

Raporda, kurbanların amaç alınmasının temel sebebinin Alevi mezhebine mensup olmaları olduğu vurgulanıyor. Ayrıyeten Alevi olmayan, ancak sivilleri müdafaaya çalışan 42 kişinin de tıpkı biçimde katledildiği belirtiliyor. 

Raporun yazıldığı tarih prestijiyle belgelenen kurban sayısı 2 bin 246 olmakla birlikte, bu sayının daha da artmış olabileceği belirtiliyor.

OLAYLARIN SORUMLUSU HTŞ

Rapor, şiddet olaylarından öncelikle Heyet Tahrir el-Şam (HTŞ) ve Nusra Cephesi‘ni sorumlu tutuyor. HTŞ’nin İdlib‘i denetim altına aldıktan sonra bölgede tam hakimiyet kurduğu, askeri ve güvenlik gücüyle nüfusun yarısından fazlasının yerinden edilmesine sebep olduğu ve halkın davranışlarını en ince detayına kadar yönettiği belirtiliyor.

Belgelere nazaran, HTŞ denetim ettiği bölgelerdeki eğitim müfredatında ve mescitlerde nefret telaffuzuna devam etti. Rapor, bu telaffuzun nasıl sistematik bir şiddete dönüştüğünü detaylarıyla açıklıyor.

Raporda, katliam buyruklarının direkt şu isimler tarafından verildiği öne sürülüyor:

• Suriye Genelkurmay Lideri Ali Nureddin el-Naasan (HTŞ)
• Savunma Bakanı Murhaf Ebu Kasra (HTŞ)
• Genel İstihbarat Yöneticisi Enes Hasan Hattab (HTŞ)

Komiteye nazaran, katliama karışan Suriyeli silahlı kümelerin isimleri şu formda: Amşe Tümeni, Hamzat Tümeni, Ahrar eş-Şarkiyye, Muntasır Billah Tümeni, Muhammed el-Fetih Tümeni ve Sultan Murad Tümeni.

Rapora nazaran, yabancı savaşçılardan oluşan bu kümeler da katliamda faal rol aldı: İran merkezli Sünni Muhacirin Hareketi, Kafkas Tugayı, Özbek Tugayı, Türkistan İslam Partisi, Fas Taburu, Tacik Kümesi, Arnavut Kümesi, Guraba Tugayı, Beluç Kümesi, Azerbaycan Kümesi ve Ebu Yakub el-Türki Tugayı.

İNSANİ KRİZİN BOYUTLARI

Raporda yer alan bilgilere nazaran, Suriye’nin Kıyı bölgesinde yaşanan İnsani krizin boyutları da çarpıcı.

Bölge halkının yüzde 97’si yoksulluk sonunun altında yaşıyor. 10 bin’den fazla keyfi tutuklama ve zorla kaybedilme hadisesi da belgelenmiş durumda. Rapora nazaran, “Bu tutuklamaların birçok mezhepsel bir temelde gerçekleştirildi.” 

Rapora nazaran, Lazkiye bölgesi ve etrafında ikamet eden ve devlet memuru olan çok sayıda çalışan rejim değişikliği sonrası işten çıkarıldı. Çoğu devlet hastanesi ve sıhhat merkezinde tıbbi hizmetler askıya alındı. Devlet çalışanları meskenlerinden atıldı ve çoğunluğunun özel mülkiyet olan meskenlerine de el konuldu.

Sadece sıhhat ve eğitim bölümünde işten çıkarılanların sayısı 2 bin civarında.

“BM’NİN SOYKIRIM TARİFİYLE UYUMLU”

Rapor, 1951 tarihli Suriye hükümeti tarafından imzalanan BM Soykırımı Tedbire Sözleşmesi‘ne atıfta bulunarak, Alevi toplumuna karşı şu beş hareketin belgelendiğini ve soykırım ispatı olarak sunulduğunu belirtiyor:

1. Grup üyelerinin öldürülmesi
2. Gruba ağır bedensel ve ruhsal ziyan verilmesi
3. Yaşam şartlarının fizikî yok oluşa yol açacak biçimde bozulması
4. Doğumların engellenmesi
5. Çocukların zorla öteki kümelere transferi

Bu tanımlar çerçevesinde, ‘Alevi soykırımı hatasının işlendiği’ açıkça söz ediliyor. 

7 UNSURLUK ÇAĞRI

Komite, milletlerarası toplumun bu olaylara karşı sessiz kalmasını ve Arap ülkelerinin “açıkça belirtilen niyetlerle cürüm paydaşlığı yapmasını” ağır bir lisanla eleştiriyor. 

Rapor ayrıyeten, BM Genel Sekreteri ve Güvenlik Kurulu’na 7 unsurluk acil bir davette bulunuyor:

1. Suriye kıyı bölgesi, Humus ve Hama kırsalının insani felaket bölgesi ilan edilmesi 

2. Bu bölgelerde sürdürülebilir, büyük ölçekli BM takviyeli insani müdahalenin sağlanması 

3. Müdafaa tedbirleri, tekrar yapılandırma ve uzun vadeli dayanak programlarının uygulanması 

4. Sivil toplum ve mahallî derneklerle uyum sağlanması 

5. Etkilenen köy ve bölgelerde muteber mahallî figürlerden oluşan toplum komitelerinin kurulması 

6. Tüm ihlalleri araştırmak için bağımsız milletlerarası soruşturma komitelerinin gönderilmesi 

7. Daha fazla ihlali önlemek için uluslararası izleme komitelerinin gönderilmesi 

Raporda, “Suriye kıyı bölgesindeki sivillerin karşı karşıya olduğu felaketi ele almak için bu yasal taleplere acil cevap verilmesini umuyoruz” sözü kullanılıyor.

SURİYE İNSAN HAKLARI VE TAKİP KOMİTESİ

Komite, 16 Şubat 2025 tarihinde kurulan bir insan hakları izleme platformudur. Suriye içinde ve dışında faaliyet gösteren Suriyeli 13 insan hakları sivil toplum kuruluşu ve sivil toplum örgütünün bir ortaya gelmesiyle oluşturulmuştur. Bu oluşum, “Suriye sivil ve siyasi güçler genişletilmiş toplantısı” sonucu doğmuştur ve farklı kümelerin iştirakiyle geniş bir toplumsal temsiliyet taşımaktadır.

Komitenin temel maksadı, Suriye’deki toplumsal, siyasi, tüzel, ekonomik, kültürel ve çevresel insan hakları ihlallerini belgelemek, raporlamak ve bu evrakları ulusal ve milletlerarası seviyede duyurarak farkındalık oluşturmaktır. Ayrıyeten komite, geçiş sürecinde adaletin sağlanması, toplumsal barışın tesis edilmesi ve hak ihlallerine karşı hesap verilebilirliğin sağlanması için bağımsız bir Suriye geçiş periyodu adalet komitesinin kurulmasını hedeflemektedir.

Komite bünyesinde yaklaşık 60 insan hakları aktivisti yer almakta ve bu bireyler Suriye’nin hem içinde hem dışında çalışmaktadır. Komitenin çalışmaları ortasında alanda insan hakları ihlallerini belgelemek, eğitimler düzenlemek, raporlar hazırlamak, belgesel sinemalar üretmek ve uluslararası kurumlarla iş birliği yapmak yer almaktadır.