Teknolojinin yeni tehdidi “yapay zeka sevgili”
Kullanıcılar, duygusal bağ kurulması gayesiyle modelleştirilen “yapay zeka sevgili” uygulamalarında oluşturacakları avatarlarının saç ve göz rengini, uzunluğunu, kilosunu, giysi şeklini ve hatta ses tonunu kişiselleştirebiliyor.
Görsel özelliklerin yanı sıra avatarların ilgi alanları, hobileri, dünya görüşleri ve mizah anlayışı da belirlenebiliyor. Bilhassa yurt dışında bu uygulamayı kullananlar, boşandıkları eşinin ya da ayrıldıkları sevgililerinin karakteristik özelliklerini avatara tanımlıyor.
Yapay zeka, kullanıcıların his ve beklentilerini tahlil ederek şahsa özel cevaplar veriyor ve vakitle insan gibisi etkileşimler kurmaya çalışıyor. Sesli görüşme, iletileşme ve imajlı bağlantı üzere özelliklerle birebir etkileşim imkanı sunan bu uygulamalar, kişiselleştirilen avatarlar aracılığıyla duygusal bağ kurmayı güçlendirmeyi amaçlıyor.
“Sizin soru sormanıza gerek kalmadan bildiriler atıyor”
Yapay Zeka Siyasetleri Derneği (AIPA) Danışma Kurulu Üyesi Dinçer Karaca, kelam konusu uygulamalara ait yaptığı değerlendirmede, yapay zekanın insanların his durumlarını tahlil ettiğini ve kendini daima geliştirdiğini belirtti.
Kullanıcının kendinde bulunan bir fotoğrafı ya da bir ünlünün fotoğrafını uygulamaya yükleyerek ona benzeri avatar oluşturabildiğini anlatan Karaca, uygulamaya kullanıcı tarafından bir soru sorulmasa dahi otomatik olarak irtibata geçebildiğini söz etti.
Karaca, “Artık sizin soru sormanıza gerek kalmadan, ‘Canım sıkıldı.’, ‘Benimle ilgilenir misin?’ üzere iletiler atıyor, hakikaten karşınızda bir insan varmışçasına sizden karşılık bekliyor.” dedi.
Kadınlar daha çok kullanıyor
İstatistiklere nazaran bu uygulamaları kullananların yüzde 60’ının bayan olduğunu belirten Karaca, uygulamanın toplumsal tehditler barındırdığını vurguladı.
Bu duruma Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşanan ve otizm başlangıcı olan bir gencin “yapay zeka sevgili” ile kurduğu bağ sonucu intihar etmesi olayını örnek gösteren Karaca, şöyle devam etti:
“Otizm başlangıcı olan genç bir kullanıcı duygusal bağ kuracağı bir avatar oluşturuyor. Vakitle toplumsal hayattan kopmaya başlıyor, konuta kapanıyor, derslerinden soğumaya başlıyor ve ailesiyle irtibatı azalıyor. Gününün büyük kısmında, hayranı olduğu kişinin avatarıyla vakit geçiriyor. Sonunda ‘Buluşma vaktimiz geldi’ diyerek avatarına ileti attığında, avatarı da ona ‘Evet seni burada bekliyorum’ karşılığını veriyor. Bu cevabın akabinde avatarına ulaşabilmek için çocuk genç yaşta intihar ediyor.”
Karaca, data saklılığı ve ruhsal bağımlılık üzere risklere dikkat çekerek, “Yapay zekayla bir tıp duygusal bağ kurduğunuzda en özel bilgileriniz dahil tüm datalarınızı karşıya yüklüyorsunuz, karşı tarafta bir uygulama var ve uygulamanın sahipleri var. Aslında siz bütün özelinizi, bütün kapalı bilgilerinizi karşı tarafa veriyorsunuz. İkincisi de bağlılık sıkıntıları.” tabirlerini kullandı.
“Türkiye’de 250 bin kişi kullanıyor”
Gazi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şeref Sağıroğlu, sanal ortamda yapay zekanın sevgili modellerinin sayısının son periyotta süratlice arttığını söyledi.
Sağıroğlu, “Karşıdaki bir makine yahut insan ancak artık bunu ayırt etmekte zahmet çekiyoruz. Burada karşıdakinin sizin hislerinize hitap etmesi, sizi anlaması şahısta tatmin hissini arttırıyor.” dedi.
Türkiye’deki yapay zeka sevgili uygulamalarının istatistiklerine ait konuşan Sağıroğlu, “Mesela spesifik sadece bir uygulamanın 112 bin kullanıcısı olduğunu söyleyelim. Türkiye geneline baktığımızda da 250 bin etkin kullanıcısı olduğunu görüyoruz.” diye konuştu.
Sağıroğlu, kelamlarına şöyle devam etti:
“İnsan olmanın, insanca yaşamanın, davranmanın tahminen gitgide robotlaşmaya dönüştüğü bir devirdeyiz. Bunların aslında insanların o açlığını giderecek uygulamalar olduğu da kesin. Buradan öğreneceğimiz pek çok şey olabilir fakat alışılmış ki burada gidişat şöyle, siz kişinin duygu-durum tahlilini, fikirlerini, manaya, kavrama, düşünme aktarma yeteneklerini biliyorsanız, siz o kişiyi tanıyorsunuz. Tanımanız da şu manaya geliyor, kişiyi her türlü zafiyete uğratabilirsiniz.”
“Uzmana danışılmalı”
Psikolog Bilge Kılınçkaya ise kimi devirlerde bireylerin görülme ve onay gereksinimi duyabildiğini belirterek, yapay zekanın bu muhtaçlığı gidermek hedefiyle kullanılabildiğini anlattı.
“Yapay zeka sevgili” uygulamalarının kullanımı sonucunda insanların gerçeklikten kopabileceğini söz eden Kılınçkaya, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Burada bir de risk altında birtakım bireyler var, kimi yatkınlığı olan kümeler var. Örnek olarak ergenler, yalnızlık çeken bireyler, depresyonda olabilecek bireyler, toplumsal izolasyonda olan bireyler. Bu üslup bireyler aslında çoklukla her vakit bir onay muhtaçlığı, her vakit bir itimat gereksinimi duyuyorlar diğerlerinden. Zira kendileriyle alakalı vakit zaman kimi özgüvensizlikleri mevcut oluyor. Aslında dışarıdan bir yerden daima olarak onlara bir özgüven verilmesi onlara güzel geliyor. Aslında sıkmak yerine güya bir bağımlılık üzere daha da çok istemelerine yol açıyor.”
Uygulamayı uzun mühlet kullanan şahısların çeşitli sıkıntılar yaşayabileceğine işaret eden Kılınçkaya, “Birey, toplumsal çekilme yaşayabilir yani toplumsal ortamlarda bulunamama daha çok konutta, kendi başına yalnız bir halde olma hali üzere. Burada toplumsal hayattan kopuş yaşanabilir. Bu yapay zeka uygulamalarına bir bağımlılık kelam konusu da olabilir.” değerlendirmesinde bulundu.
Yapay zekanın bir araç olduğunu anımsatan Kılınçkaya, “Bazen beşerler yalnızlık hissiyle baş etmek için de yapay zekaya yöneliyor. Şayet birey bu türlü bir his hissediyorsa bunu yakınlarına ve bilhassa de bir uzmana istişareli.” diye konuştu.
