Türkiye, NATO ve AB arasındaki stratejik ortaklıktan nasıl etkilenecek?
EPA NATO Genel Sekreteri Mark Rutte ve Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen Genelde NATO ile Avrupa Birliği (AB) ortasında işbirliğine karşı olmayan Türkiye, AB üyesi olmayan müttefiklerin de AB’nin savunma ile ilgili teşebbüslerinde tam iştirakinin sağlanması gerektiğini kaydediyor.
Türkiye, iki kurum ortasında 2003’te sağlanan uzlaşma çerçevesinde işbirliğinin gelişimine dikkat edilmesi gerektiğini, Avrupa-Atlantik savunmasında NATO’nun öncül, AB’nin tamamlayıcı rolde kalması gerektiğini belirtiyor.
AB ise birlik üyesi Kıbrıs Cumhuriyeti’nin NATO’nun programlarına iştirakinin Türkiye tarafından engellenmesinin NATO-AB işbirliği açısından sorun yarattığını kayda geçiriyor.
NATO Genel Sekreteri Rutte, 1 Ekim’de ittifakın başına geçtikten sonra Avrupa Komisyonu Başkanı von der Leyen ile birinci görüşmesini 29 Ekim’de Brüksel’de gerçekleştirdi. Kurul, AB’nin yürütme organı.
Görüşmenin akabinde yapılan ortak açıklamada, NATO-AB ortasındaki bağların daha da yakınlaşması ve stratejik paydaşlık düzeyine çıkarılması konusunda uzlaşıldığı açıklandı.
Dünyanın giderek daha tehlikeli bir sürece yöneldiğini belirten iki başkan, NATO-AB iştirakinin barış, özgürlük ve refahın korunması açısından yaşamsal kıymete sahip olduğunu vurguladı.
Rutte ve Leyen, Rusya’nın işgal teşebbüsüyle başlayan Ukrayna savaşının Avrupa’nın barış ve güvenliğini tehdit ettiğini, bilhassa Kuzey Kore askerlerinin Rusya tarafından savaşta kullanılmak üzere bölgeye gönderilmesinin durumu daha da tehlikeli hale getirdiğini kaydetti.
Ortak açıklamada, iki başkanın otoriter idarelerin giderek daha savlı hareketlere kalkışmalarından kaynaklanan problemleri da ele aldıkları belirtildi:
“Giderek evrimleşen tehditler ve sınamalara karşı Rutte ve von der Leyen, mevcut NATO-AB işbirliğini güçlendirmek için yeni bir üst seviye vazife gücü oluşturma konusunda uzlaştılar.”
NATO ve AB hangi hususlarda işbirliği yapıyor?
Görev gücünün birinci toplantısını önümüzdeki haftalarda gerçekleştireceği duyuruldu.
İki kurum ortasında 2000’lerin başından bu yana gelişen bir işbirliği bulunuyor fakat bilhassa Ukrayna savaşından sonra bu iştirakin derinleştirilmesi bir gereklilik olarak Brüksel’de kabul gördü.
Mevcut NATO-AB işbirliği, savunma kapasitelerinin geliştirilmesi, askeri hareketlilik, hibrit tehditler ve siber tehditlere karşı konulması, “terörizm ve kitle imha silahlarının yayılmasının önlenmesi” ile Ege ve Akdeniz’de insan ticaretinin önlenmesi üzere başlıklardan oluşuyor.
Reuters Cumnhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Temmuz ayında Washington’da yapılan NATO Doruğu’na katılmıştı Türkiye, NATO-AB işbirliği için mevcut parametrelerin uygulanmasını istiyor
NATO’nun önde gelen ülkelerinden olan ve bilhassa güney kanadının savunmasında kilit bir konumda yer alan Türkiye, temel olarak NATO-AB ortasında işbirliği oluşturulmasına karşı değil.
Diplomatik kaynaklar, Ukrayna savaşı üzere gelişmelerden ötürü güvenlik ortamının çok daha değiştiğini ve tehlikeli bir durum arz ettiğini söylüyor ve değişen şartların NATO-AB işbirliğini daha değerli hale getirdiğini vurguluyor.
32 ülkeden oluşan NATO’nun 23 üyesi tıpkı vakitte AB üyesi.
Avrupa kıtasında AB üyesi olmayan ülkeler ortasında Türkiye, İngiltere, Norveç, Arnavutluk, Karadağ, Kuzey Makedonya ve İzlanda yer alıyor.
Diplomatik kaynaklar, NATO-AB işbirliğinin istendiği üzere oluşması için temel parametrelere ihtiyaç olduğunu, bu kapsamda 2003 tarihli ve “Berlin Plus” olarak isimlendirilen mutabakatların ehemmiyetine dikkat çekiyor.
Berlin Plus mutabakatları, NATO ögeleri ve kabiliyetlerinin AB tarafından yönetilecek operasyonlarda kullanılması durumunda uygulanacak prosedürleri içeriyor.
Bu süreçte NATO-AB işbirliğinin önündeki en kıymetli mahzur ise Türkiye’nin 2004’te AB’ye tam üye olan Kıbrıs Cumhuriyeti’ni tanımaması ve bu ülkenin NATO operasyonlarında yer almasını bloke etmesi.
‘Brüksel, AB üyesi olmayan müttefikleri dışlıyor’
Türkiye’nin NATO-AB işbirliğine ait hassasiyet gösterdiği bir öbür öge ise NATO’nun öncül, AB’nin tamamlayıcı bir rolde olması.
AB’nin vakit zaman tamamlayıcı rolünün dışına çıktığını, NATO ile farklı durumlar aldığını kaydeden kaynaklar, bu üzere adımların güvenlik üzere çok hassas bir hususta işbirliğinin temelini zayıflattığını kaydediyorlar.
AB’nin kendisine üye olmayan müttefiklere kapısını daha çok açması, AB bünyesindeki savunma ile ilgili kurum ve operasyonlara tam iştirakini sağlaması gerektiğini belirten Türk diplomatik kaynaklar, bu prensibin NATO’nun hem Stratejik Konsept dokümanında hem de en son Temmuz 2024’te yapılan Washington Doruğu sonuç bildirgesinde de kayda geçirildiğini hatırlatıyor.
Buna karşın AB’nin bu ülkelere karşı dışlayıcı tutumunun devam ettiğini belirten kaynaklar, NATO-AB işbirliğinin tam olarak yaşama geçmesi için bu manilerin kalkması gerektiğini belirtiyorlar.
AB, tam üye aday ülke olmasına rağmen Türkiye’yi Avrupa Savunma Ajansı’na ve o kapsamda geliştirdiği programlara dahil etmiyor.
AB’nin dış siyaset ve güvenlik yüksek temsilcisi Josep Borrell ise NATO-AB işbirliğinin önündeki mahzurun Türkiye’nin Kıbrıs Cumhuriyeti’nin NATO bünyesindeki hiçbir programa katılmasına müsaade vermemesinden kaynaklandığını söyledi.
Borrell, geçen yıl Türkiye-AB münasebetlerinin geleceğine ait hazırladığı raporda, Türkiye’nin AB’nin Bosna’da yürüttüğü ALTHEA operasyonuna en çok katkı sağlayan ülkeler ortasında yer aldığını da hatırlatmıştı.
- AB, Türkiye Genişleme Raporu’nda hangi tenkitleri yöneltti?
- Almanya, Eurofighter satışı konusunda tutumunu neden değiştirdi?
- NATO nedir, üye ülkeler savunmaya ne kadar harcıyor?
- Mark Rutte, NATO genel sekreterliğini devraldı: Türkiye’nin yeni periyotta ittifakla alakaları nasıl olacak?
