Anayasada yer alan haklar İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun tutuklanması ve gözaltına alınan öğrenciler üzerinden tartışılırken, Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) yıllık raporları Yüksek Mahkeme’nin ihlal kararlarını yüklü olarak makul müddette ve adil yargılanma hakkı ile tabir özgürlüğü üzere başlıklarda verdiğini ortaya koydu. Raporlara nazaran; 2020’de adil yargılanma hakkından 2 bin 835 ihlal kararı verilmişken, bu sayı 2024’te 6 bin 828’e yükseldi. Toplantı ve şov yürüyüşünden verilen ihlal kararıysa 4 yılda 123’ten bin 486’ya yükseldi.

Hem İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun tutuklanması hem de CHP’li başka ilçe belediye liderlerinin tutuklanmaları Türkiye’de anayasada yer alan “adil yargılanma hakkını” tartışmaya açtı. Birebir formda İmamoğlu’na verilen tutuklama kararı sonrası başlayan sokak aksiyonları nedeniyle gözaltına alınan öğrenciler de yeniden anayasada yer alan “toplantı ve şov yürüyüşü hakkı” ile “ifade özgürlüğü” haklarını akıllara getirdi.

AYM’nin yıllık raporlarında da Yüksek Mahkeme’ye yapılan müracaatlarda en çok ihlal kararının bu başlıklarda verildiği görüldü. AYM’nin 2024 yıllık raporuna nazaran; geçen yıl makul müddette yargınlanma hakkı kapsamında 56 bin 443 ihlal kararı verildi ve tazminat ödenmesine hükmedildi. Birebir biçimde geçen yıl yapılan müracaatlar kapsamında adil yargılanma hakkı için 6 bin 828, söz özgürlüğü için 4 bin 432 ve toplantı ve şov yürüyüşü için bin 486 ihlal kararı verildi. AYM’nin yıllık raporlarında 2022 yılında söz özgürlüğü için 2 bin 653 hak ihlali kararı verildiği, yani geride kalan iki yılda bu hususta verilen kararların sayısının bin 779 arttığı görüldü. Adil yargılanma hakkında verilen ihlal kararlarının sayısının son dört yılda 3 bin 993, tabir özgürlüğü kararlarının sayısının da 3 bin 827 karar arttığı görüldü. Toplantı ve şov yürüyüşü için ise 2020’de yalnızca 123 ihlal kararı verildiği, yani son dört yılda verilen karar sayısının bin 363 arttığı tablolara yansıdı.

‘TOPLANTI HAKKI MÜSAMAHAYLA KARŞILANMALI’

Öte yandan; yıllık raporda AYM Başkanı Kadir Özkaya’nın 19 Eylül 2024’te Asya Anayasa Mahkemeleri ve Muadili Kurumlar Birliği’nin (AAMB) kongresinde yaptığı konuşma da yer aldı. Bu konuşmada Özkaya’nın toplantı ve şov yürüyüşü hakkıyla ilgili “Mahkemeye nazaran bu hak ‘Demokratik toplumun en temel pahaları ortasında yer almakta olup bireylerin ortak fikirlerini birlikte savunmak ve diğerlerine duyurmak için bir ortaya gelebilme imkânını muhafazayı amaçlamaktadır.’Barışçıl şovlar nedeniyle göstericilere idari yahut cezai yaptırım uygunlanması da ihlal sebepleri ortasında yer almaktadır. AYM’nin diğer kararlarında da işaret edildiği üzere toplantı ve şov yürüyüşünün diğerlerinin günlük ömürlerini bir ölçü zorlaştırması kaçınılmaz olup demokratik toplumda bunun müsamahayla karşılanması gerekir” sözleri dikkat çekti.